Iωάννα Καρυστιάνη: Προϋπόθεση της υποταγής είναι ο φόβος… και ο φόβος τρέφεται από την άγνοια!

Ο λόγος που μας έκανε να κουβεντιάσουμε ξανά με την Ιωάννα Καρυστιάνη ήταν το τελευταίο της βιβλίο με τίτλο Καιρός σκεπτικός (εκδόσεις Καστανιώτη). Μια κουβέντα απαισιόδοξα αισιόδοξη, δώρο στους ακροατές την παραμονή των Χριστουγέννων της κρίσης. Ο χώρος λίγος για να χωρέσει όσα ακούστηκαν και έτσι επέλεξα να κρατήσω όσα αληθινά και ουσιαστικά μας είπε η ίδια.
karistiani
Για την επιστροφή στη μικρή φόρμα, στα διηγήματα…
Αισθάνομαι ότι όλα μας προκαλούν να στοχαστούμε. Θα έλεγα πως «Βρέχει στεναχώρια και χιονίζει περισυλλογή και περίσκεψη». Επέστρεψα μετά Τα σακιά από το μυθιστόρημα στο διήγημα, γιατί ήθελα να αποφορτιστώ από το μεγάλο βάρος των σακιών και είχα επιθυμήσει να χτυπήσω τις πόρτες των μοναχικών και κάποιας ηλικίας ανθρώπων, που είχα ακουμπήσει στο πρώτο μου βιβλίο, στην Κυρία Κατάκη. Το διήγημα είναι μια άσκηση περιεκτικότητας, μια ξιφομαχία με το περιττό.

Τι θα έλεγε στους ήρωές της, λ.χ. τους καλοζωισμένους Μένη και Άκη, πως έφταιξε για τις ταπεινωτικές, αμήχανες μέρες που ζούμε…
Δεν φιλοδοξώ να καθοδηγώ, να καλουπώνω και να προσχεδιάζω μηνύματα. Βυθίζομαι σε αυτό που νιώθω και με περιβάλλει. Προσπαθώ να το διατυπώσω όχι δοκιμιακά, αλλά μέσα από ανθρώπινες ιστορίες. Και πάντα με κάποιο έλεος, τουλάχιστον για τους «από κάτω». Πριν 15-20 χρόνια, οι Έλληνες σαν να είχαμε πιστέψει εξαιτίας των πολέμων, των διώξεων, της μετανάστευσης, της δικτατορίας ότι η φτώχεια και η δυστυχία ήταν η αιώνια μοίρα μας. Ξελογιάστηκε ο κόσμος από το μέγα κόλπο των εύκολων δανείων, τα χουβαρνταλίκια των δισεκατομμυρίων της Ολυμπιάδας, το ποζάρισμα της ζώνης του ευρώ. Κάποια τμήματα επέδειξαν μια μειωμένη ηθική αντίσταση σε ανομίες, που όμως τις διαφήμιζαν πρωθυπουργοί και άλλοι ισχυροί  παράγοντες.
karistiani book
Αντίσταση ή φόβος…
Προϋπόθεση της υποταγής είναι ο φόβος και ο φόβος τρέφεται από την άγνοια. Ας αναλογιστούμε, ας αγωνιστούμε, ας ξαναδιαβάσουμε ό,τι αξίζει. Δεν επιτρέπεται να μένουμε αδρανείς. Είναι πολύ πυκνός ο χρόνος. Καταρρεύσανε όλες οι υπεσχημένες λύσεις. Ζούμε ένα ντόμινο απωλειών και δυσκολιών και δεν πρέπει να μας πάρει από κάτω. Καμιά φορά νιώθω ότι έχουμε πέσει σε μια μαζική μοιρολατρία και αυτό δεν είναι καλό. Θυμάμαι μια φράση της Φρανσουάζ Σαγκάν «Είμαστε στο δίλημμα ανάμεσα στη λαχτάρα να μάθουμε και την απελπισία να γνωρίζουμε». Αν έχει κάτι θετικό αυτή η ιστορία είναι ότι πολύς κόσμος ξέρει πλέον πώς παίζεται το παιχνίδι.

Για τη φράση «Η πιο σπουδαία χειρονομία γίνεται με τα πόδια. Μια δρασκελιά προς τον άλλον» που έγραψε…
Από την αρχή που έπεσε η κεραμίδα στο κεφάλι του κόσμου, σπασμωδικά και από κάποιες μικρές ομάδες στην αρχή, πλέον όλο και περισσότεροι αποζητούν τον καλύτερό τους εαυτό. Βλέπω εδώ και καιρό λαϊκές συνελεύσεις στις γειτονιές, κινήσεις, πρωτοβουλίες…

Για τη γλώσσα που χρησιμοποιεί στα βιβλία της…
Ήθελα να διατυπώσω αυτό που με σφάζει. Να γράψω για τη βία της γλώσσας που μας είχε κατακυριεύσει με ατάκες και μπηχτές, κάναμε όλοι τους έξυπνους. Σε αυτό το βιβλίο η γλώσσα είναι πιο αισθαντική, ίσως γιατί οι ήρωες είναι ηλικιωμένοι και ζουν στην επαρχία, όπου φυσά ακόμα το αεράκι των πολύ καλών ελληνικών, που παντρεύουν το βίωμα, την παράδοση.

Για τη γενιά τους, που πίστεψε σε οράματα που δεν βγήκαν, και για τους πολιτικούς…
Θα’ θελα να ξυπνήσω αύριο το πρωί και να μην τους βλέπω μπροστά μου! Ειδικά αυτοί οι σεσημασμένοι, που εξακολουθούν να είναι οι προνομιακοί συνομιλητές των Ευρωπαίων. Σύμμαχοι, συνεννοήσιμοι, επίλεκτοι εταίροι του χθες και του σήμερα. Είναι πολύ βαρύ «σακί» αυτό. Δεν μπορώ να καταλάβω πώς επιμένουν ότι θα αλλάξουμε σελίδα. Με αυτούς επικεφαλής, είναι πάρα πολύ δύσκολο. Εμείς οι λογοτέχνες, αν κάπου δεν τα πάμε καλά, το παίρνουμε κατάκαρδα και δεν μπορούμε να σηκώσουμε κεφάλι για πάρα πολύ καιρό. Αυτοί εκεί απτόητοι, ανενδοίαστοι…

Για τη Μικρά Αγγλία, την ταινία που ετοιμάζουν στην Άνδρο με τον Παντελή Βούλγαρη…
Η ευθύνη είναι τεράστια. Να στήσεις ταινία εποχής του ’30 και του ’40 με πολύ μετρημένα χρήματα, γιατί δεν είναι και εποχή αυτή για να κυνηγά άνεση στην παραγωγή. Δεν ήταν και ποτέ όμως… Η στήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού ήταν και πριν την κρίση, πάντοτε σαρακοστιανή. Ο Παντελής ήταν από τους τυχερούς που έκανε ταινίες και είδε γεμάτες τις αίθουσες, που είναι τεράστια χαρά, ανεπανάληπτο πράγμα. Μακάρι να το ζήσουν και τα παιδιά μου και οι φίλοι τους, που είναι έξοχοι, ταλαντούχοι νέοι που γνωρίζουν πολύ μεγάλα ζόρια.

Για τους νέους δημιουργούς…
Αυτή η εποχή είναι αφιλόξενη για τους νέους καλλιτέχνες. Ειδικά για αυτούς που δεν το βάζουν κάτω και θέλουν να μείνουν εδώ. Εγώ πλέον έκλεισα τα 60 και ο Παντελής τα 72. Θέλω όμως να μου πείτε: έχουμε την πολυτέλεια σαν κοινωνία να κλείσουμε τα στόματα αυτών των παιδιών που είναι 25- 30 χρονών και έχουν ατόφιο, καθαρό ένστικτο που αντιλαμβάνεται αμέσως το δίκιο και το άδικο;

Τι θα μας σώσει…
Ξενυχτάω τις νύχτες και ανοίγω εργοστάσια σε όλη την Ελλάδα. Γιατί δεν υπάρχει τίποτα πιο σκληρό από το να γυρίζει κανείς σπίτι του, αν το έχει ακόμα, να ανοίγει την πόρτα και να λέει «απολύθηκα».

Συνέντευξη στην Εύα Κουσιοπούλου
Ολόκληρη η συνέντευξη μεταδόθηκε στην εκπομπή «Η ζωή όπως μας αρέσει!» στον 958fm της ΕΡΤ3