Με αφορμή το πραγματικό γεγονός του χαρακτηρισμού του ποιητή και γερουσιαστή Pablo Neruda από τον πρόεδρο Gabriel González Videla σε απειλή για τη Χιλή λόγω των κομμουνιστικών του φρονημάτων, κάτι που οδήγησε στην μετέπειτα δίωξη και εξορία του (στην Αργεντινή και την Ευρώπη), αρχίζει να εκτυλίσσεται ένα ανθρωποκυνηγητό ανάμεσα στον ποιητή Neruda και τον αρχηγό της αστυνομίας της Χιλής Oscar Peluchonneau.
Ένα ανθρωποκυνηγητό, που βασίζεται περισσότερο σε καλλιτεχνικές αναφορές και μικρά κόλπα παρά σε «πραγματική» δράση. Σίγουρα θυμίζει ένα «έγχρωμο» φιλμ-νουάρ, μέσα στο οποίο ο Larrain καταφέρνει να χωρέσει (σχεδόν) τα πάντα χωρίς φυσικά να γίνει φορτικός. Κινούμενος από το ιστορικό ντοκουμέντο στη μυθιστορηματική βιογραφία (δίνοντας ξεκάθαρα μεγαλύτερο βάρος στο δεύτερο κομμάτι) επιλέγει μια σαφώς διακριτή τεχνική παρουσίασης ενός προσώπου-μύθου, απ’ αυτή που επέλεξε στο – επίσης υποψήφιό για Χρυσή σφαίρα – «Jackie» με την αψεγάδιαστη Natalie Portman.
Με τα χρώματα των πλάνων να κυμαίνονται από ένα βαθύ μπλε σε κορυφώσεις λευκού φωτός κόντρα στον κινηματογραφικό φακό, με σκηνικά εποχής προσεγμένα και στην τελευταία τους λεπτομέρεια, και κυρίως με ένα πολύ δυνατό καστ, καταφέρνει να φτιάξει μια «διπλή» ταινία πάνω στο ποιητικό φαινόμενο με το όνομα Pablo Neruda.
Ο Luis Gnecco σε μια εξαιρετική ερμηνεία, υποδύεται τον (όπως τον έχει χαρακτηρίσει ο Gabriel GarciaMarques) μεγαλύτερο ποιητή του 20ου αιώνα σε στιγμές αδυναμίας και κρίσης θέτοντας τον πήχη πολύ ψηλά για τυχόν μελλοντικές ερμηνείες . Στον αντίποδα ο Gael Garcia Bernal στο ρόλο του αυταρχικού αστυνομικού, δεν καταφέρνει να «υπερβεί εαυτόν» γι άλλη μια φορά, ωστόσο σε καμία περίπτωση δεν είναι αδιάφορος . Η Mercedes Moran στο ρόλο της Μούσας και συζύγου του ποιητή Dela, την αποκαλούμενη από τον ίδιο χαϊδευτικά «μυρμηγκάκι» ( Hormiguita ), καταφέρνει να ισορροπεί τα γκροτέσκο ξεσπάσματα των υπόλοιπων πρωταγωνιστικών ρόλων με μια απίστευτη ηρεμία.
Σε καμία περίπτωση δε μιλάμε για μια λογοτεχνική μεταφορά ενός ποιήματος ή μεμονωμένου έργου στην οθόνη, ωστόσο νομιμοποιούμαστε να πούμε πως έχουμε μια ταινία που η ίδια της αποδεικνύεται ποίημα. Όπως είπε και ο ίδιος ο Larrain «δημιουργήσαμε ένα ‘Νερουδιακό’ φιλμ και όχι ένα φιλμ για τον Νερούδα». Μέσα από διαρκείς αναφορές και μερικές απαγγελίες δίνεται η πολύπλευρη φύση της παραγωγής του καλλιτεχνικού έργου, αλλά και της πρόσληψής του, υπογραμμίζοντας πως η τέχνη, και ειδικότερη η ποίηση, βρίσκονται διάχυτες παντού (στην περίπτωση αυτή σε κάθε πλάνο). Η δεύτερη αφήγηση, αυτή του αστυνόμου, ο οποίος σκηνή με τη σκηνή χάνει την ρεαλιστική του υπόσταση, γίνεται όλο και πιο πολύ «από μελάνη» όπως λέει χαρακτηριστικά και ο ίδιος, προσδίδει μια κλιμακούμενη «φαντασιακότητα» στην ταινία. Η φωνή-off του αφηγητή/πρωταγωνιστή Gael Garcia Bernal καταλήγει να περνά από το τρίτο στο πρώτο πρόσωπο και να κάνει ξεκάθαρο πως μιλάμε για δυο ξεχωριστές φαινομενικά αλλά στην πραγματικότητα άρρηκτα συνδεδεμένες ιστορίες. Καθώς λοιπόν ο ίδιος αρχίζει να διεκδικεί τη θέση του ιστορία πρώτα κυριολεκτικά (ως ιστορικό πρόσωπο) και ύστερα μεταφορικά (ως λογοτεχνικός χαρακτήρας) αναδεικνύει μέσα από τα σχόλιά του όλα τα ερωτήματα που γεννιούνται και στον θεατή : Με ποια κριτήρια γράφεται η ιστορία; Πού ξεκινά ο ποιητής και πού τελειώνει ο άνθρωπος; Μπορούμε να αποσυνδέσουμε τον ποιητή από το έργο του; Έχουν την ίδια βαρύτητα οι θυσίες ενός πολιτικού ή καλλιτεχνικού προσώπου με τις χιλιάδες ζωές των απλών ανθρώπων που όντως σηκώνουν στις πλάτες τους κάθε εξέγερση ; Τα ερωτήματα βομβαρδίζουν αλλεπάλληλα τον θεατή, ωστόσο η όλο και πιο διακριτή μαγική ατμόσφαιρα τα περνάει σε ένα «δεύτερο πλάνο». Η μόνη ερώτηση που τελικά απαντάται με μια μεγάλη κατάφαση, είναι αν οι ποιητές που καταφέρνουν με τα έργα τους, είτε ερωτικά είτε πολιτικά, να μιλήσουν στα πλήθη, έχουν δικαίωμα να περνάνε στο μύθο.
Κλείνοντας, ένα μεγάλο συν σε στιγμές που ίσως το φιλμ να χάνει την σφριγηλότητα της πλοκής του αποτελούν τα μουσικά γεμίσματα του συνθέτη Carlos Cabezas Rocuant.
Έφη Παλιοτζήκα
Neruda/ Νερούδα (2016)
Σκηνοθέτης: Pablo Larrain
Πρωταγωνιστούν: Gael Garcia Bernal, Luis Gnecco, Mercedes Moran