60o Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

Ταινία Έναρξης

Έφη Παλιοτζήκα

Το φετινό επετειακό ΦΚΘ θα ανοίξει τις πόρτες του με την προβολή της ταινίας Marriage story (Η ιστορία ενός γάμου) την Πέμπτη 30 Οκτωβρίου στο Ολύμπιον. Περνώντας στο μεγάλο της ταξίδι απ’ το φεστιβάλ του Τορόντο και της Βενετίας, η ταινία συγκαταλέγεται μέσα στις πιο πολυαναμενόμενες του 2019, ενώ από 6 Δεκέμβρη θα είναι διαθέσιμη στην πλατφόρμα του Netflix.

Σε σκηνοθεσία Noah Baumbach και με το πρωταγωνιστικό δίδυμο Scarlett Johansson-Adam Driver, το χρονικό της αποσύνθεσης ενός γάμου ιδωμένο από την εναλλασσόμενη οπτική του ζευγαριού. Η υιοθέτηση της διπλής προοπτικής πάνω σε μια αφήγηση φυσικά δεν αποτελεί μια καινούρια επινόηση, με πιο πρόσφατο παράδειγμα το κινηματογραφικό project “The Disappearance of Eleanor Rigby” το οποίο συντίθεται από τρεις διαφορετικές εκδοχές της ίδιας ταινίας με υπότιτλο Her/ His/ Them ανάλογα την οπτική που ακολουθείται. Η μεγάλη διαφορά που παρουσιάζει η σύλληψη του Marriage story είναι η προσπάθεια για συμπύκνωση. Η ταινία μιλά για τη γνωριμία, τον γάμο και το διαζύγιο ενός ζευγαριού καλλιτεχνών: Ο Charlie είναι σκηνοθέτης ενώ η Nicole ηθοποιός. Ο χωρισμός τους θα δοκιμάσει αναπόφευκτα τα ανθρώπινα και τα καλλιτεχνικά τους όρια. Μια διπλή αυτοσκηνοθεσία του ίδιου δράματος, δυο αφηγητές που μας διηγούνται παράλληλα το πώς βίωσαν τα ίδια γεγονότα. Μήπως όμως η ιστορία, και κατά συνέπεια η πραγματικότητα πίσω από αυτήν παύει να είναι η ίδια απ’ τη στιγμή που αλλάζει η οπτική θέασης; Η έντονη παρείσφρηση της υποκειμενικότητας, η παράλληλη παρουσίαση της ίδιας ιστορίας από τους δυο πρωταγωνιστές της, φαίνεται να μεταβάλλουν εντελώς τις ισορροπίες και να γεννάν ένα κλίμα ρευστότητας γύρω από το «κι έσονται οι δύο εις σάρκα μίαν». Μια γλυκόπικρη αίσθηση λοιπόν αναμένεται να αφήσει η επετειακή τελετή έναρξης, ανάλογη αυτής που είχε η αντίστοιχη τελετή του περσινού φεστιβάλ ντοκιμαντέρ με το “Marianne & Leonard: Letters of Love”.

Ταινία λήξης

Έφη Παλιοτζήκα

Το Jojo Rabbit του Taika Waititi θα κλείσει την αυλαία του 60^ου ΦΚΘ, πολλαπλασιάζοντας το αίσθημα νοσταλγίας που αφήνει κάθε χρόνο το τέλος του πιο γεμάτου δεκαήμερου της πόλης μας. Σε γνώριμο κλίμα μαγικού ρεαλισμού, μια ταινία που φέρνει στο νου το Moonrise Kingdom του Wes Anderson, αλλά με σαφέστατα πιο προσδιορισμένο νόημα. Η ταινία ασχολείται με τον μικρό Τζότζο, ο οποίος πρόκειται να πάει στην κατασκήνωση με έναν φίλο του. Φαινομενικά, μια απόλυτα καθημερινή κατάσταση, με μόνη διαφορά ότι η κατασκήνωση είναι της ναζιστικής νεολαίας και ο φίλος του Τζότζο είναι φανταστικός και πιο συγκεκριμένα φέρει τη μορφή του Αδόλφου Χίτλερ. Έτσι, η ζωή του θα γεμίσει ηθικά διλήμματα όταν διαπιστώσει πως η μητέρα του κρύβει μια μικρή Εβραία στη σοφίτα του σπιτιού τους. Με έντονη σατιρική διάθεση, η οποία εκμεταλλεύεται το πρόσφορο έδαφος που δίνει η γεμάτη αφελής ωμότητα της παιδικής ηλικίας, οι άξονες της ταινίας περιστρέφονται γύρω από την ευαισθησία, τη σκληρότητα, τον φόβο προς ό,τι διαφέρει από αυτά που γνωρίζουμε, αλλά και το αίσθημα της μοναξιάς και κυρίως την ανάγκη που αυτό γεννά για ένταξη σε ένα σύνολο με κάθε κόστος. Μια κινηματογραφική εμπειρία που ενώ φαινομενικά ξεκινά με τις πιο λιτές προκείμενες, καταλήγει να ταρακουνά τον θεατή και να μας καλεί να σχηματίσουμε τις αναλογίες με το σήμερα και να στρέψουμε το βλέμμα στις βιαιότητες του δικού μας κόσμου

Διεθνές Διαγωνιστικό + Θέμα

Έφη Παλιοτζήκα

Να πάρουμε απόσταση και να δούμε τον κόσμο μας από μακριά μας καλεί το Διεθνές Διαγωνιστικό του 60^ου ΦΚΘ. Από τόσο μακριά, ώστε να αιστανθούμε σαν να βρισκόμαστε εκτός της στρατόσφαιρας, με το θέμα που συνδέει άτυπα τις 14 ταινίες του να είναι το Overview effect, αυτό το συναίσθημα που σύμφωνα με τον Frank White αισθάνονται οι αστροναύτες όταν παρατηρούν τον πλανήτη από το τζάμι του διαστημόπλοιου. Εναλλακτικά, το φετινό θέμα θα μπορούσε να ονομάζεται «αποστασιοποίηση», μια προτροπή που μπορεί να αποδειχθεί πολύ γόνιμη αν μέσω αυτής καταφέρουμε να επαναπροσδιορίσουμε τη θέση μας απέναντι στην ασφυκτική πραγματικότητα. Όπως συνηθίζεται τα τελευταία χρόνια, πάνω στη θεματική του Διεθνούς Διαγωνιστικού βασίζεται και η εικαστική έκθεση που θα στεγαστεί στο MOMus – Πειραματικό Κέντρο Τεχνών (Αποθήκη Β1), ενώ μαζί του θα συνομιλήσει και το κεντρικό θέμα «Στάση» της 7^ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης.

• Monos, Alejandro Landes (Κολομβία/ Αργεντινή/ Ολλανδία/ Δανία)

Μια ομάδα εφήβων ζει απομονωμένη στη ζούγκλα. Αυστηροί κανόνες, τελετουργικά, επικίνδυνα «παιχνίδια» με όπλα συμβάλλουν στην αύξηση της παράνοιας ανάμεσα στα νεαρά μέλη της ιδιότυπης αυτής συμμορίας. Ο παραλογισμός αυτός φτάνει στην κορύφωσή του όταν η ομάδα καταλήγει να κρατάει όμηρο μια τρομοκρατημένη Αμερικανίδα, λαμβάνοντας εντολές από μια αόρατη «Οργάνωση». Οι νεαροί μαχητές, που επιδίδονται συχνά-πυκνά σε αλλόφρονα ξεσπάσματα, δεν φαίνεται να εμπνέονται από υψηλά ιδανικά ή κάποιον απώτερο σκοπό. Σταδιακά, ο κόσμος τους καταρρέει και το χάος επικρατεί μέσα σε ένα κρεσέντο ωμής βίας. Τα απάτητα βουνά και η παρθένα ζούγκλα αυτού του απροσδιόριστου τόπου συνθέτουν έναν απόκοσμο καμβά, όπου αποτυπώνεται μια αλληγορική ιστορία για τη σουρεαλιστική κόλαση του πολέμου. . Ένα γεμάτο ένταση θρίλερ που προβλήθηκε στο πρόσφατο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου και κέρδισε Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ του Σάντανς.

• Song without a name (Canción sin nombre) – Melina León (Περού, Ισπανία, ΗΠΑ)

 H αρπαγή της νεογέννητης κόρης της ωθεί την Τζωρτζίνα –μια νεαρή αυτόχθονη από τις Άνδεις– σε μια απελπισμένη αναζήτηση. Μοναδικός της σύμμαχος ένας εσωστρεφής δημοσιογράφος που ρίχνεται ολόψυχα σε μια φαινομενικά μάταιη μάχη, παλεύοντας να ρίξει φως σε αυτή τη σκοτεινή υπόθεση. Μια αληθινή ιστορία για το κύκλωμα εμπορίας βρεφών, που συντάραξε το Περού τη δεκαετία του ’80. Ένα θολό ημίφως, σαν αντηλιά, ρίχνει τη σκιά του σε έναν επίπονο αγώνα για δικαιοσύνη και αλήθεια. Αξίζει να σημειωθεί ότι, στην πραγματικότητα, ο δημοσιογράφος που ξεσκέπασε το κύκλωμα δεν είναι άλλος από τον πατέρα της σκηνοθέτιδας.

• Patrick (De Patrick)  – Tim Mielants (Βέλγιο)

Ο Πατρίκ, ετών 38, μένει σε ένα κοινόβιο γυμνιστών με τους γονείς του. Χωρίς την παραμικρή φιλοδοξία, είναι πλήρως ικανοποιημένος έχοντας αναλάβει τον ρόλο του «ανθρώπου για όλες τις δουλειές» που περνά απαρατήρητος. Όλοι τον ξέρουν, αλλά κανένας δεν μοιάζει να τον συμπαθρεί. O θάνατος του πατέρα του αλλάζει τα δεδομένα, εξοστρακίζοντας τον Πατρίκ από τον ασφαλή παράδεισο της μετριότητας. Καθώς ανακηρύσσεται διευθυντής του κοινοβίου, ο ήρωας αναγκάζεται να επωμιστεί ευθύνες για πρώτη φορά στη ζωή του. Τα πράγματα θα χειροτερέψουν όταν ένα από τα σφυριά του εξαφανιστεί, γεγονός που θα τον βυθίσει σε μια κατάσταση ψυχολογικού σοκ και αποπροσανατολισμού. Μια δροσερή κωμικοτραγωδία, που παίρνει σταδιακά τη μορφή μιας υπαρξιακής αναζήτησης με τελικό έπαθλο την αξιοπρέπεια. Τιμήθηκε με το βραβείο σκηνοθεσίας στο φεστιβάλ του Κάρλοβι Βάρι.

• Fire Will Come (O que arde) – Oliver Laxe (Ισπανία/ Γαλλία/ Λουξεμβούργο)

 Όταν ο Αμαντόρ Κόρο βγαίνει από τη φυλακή, έχοντας εκτίσει ποινή για εμπρησμό, κανείς δεν είναι εκεί για να τον προϋπαντήσει. Θα επιστρέψει στο πατρικό του, σε ένα μικρό χωριό στα βουνά της Γαλικίας, όπου η καθημερινή ζωή με την ηλικιωμένη μητέρα του την Μπενεντίκτα και τις τρεις αγελάδες τους είναι γεμάτη δυσκολίες και στερήσεις. Η ζωή κυλά ήρεμα μέχρι τη στιγμή που μια τεράστια φωτιά καταστρέφει την περιοχή.Όπως υπονοείται, η φωτιά θα έρθει, σαν σκοτεινή αυτοεκπληρούμενη προφητεία, για να πυροδοτήσει την αναπόδραστη τραγωδία. Συνθέτοντας ένα υπνωτιστικό ρέκβιεμ για έναν τρόπο ζωής που φθίνει και χάνεται, ο φακός του Λάσε βρίσκει τρόπο να ξετρυπώσει την ομορφιά μέσα στη σκληρότητα. Η ταινία απέσπασε το βραβείο της Επιτροπής στο τμήμα Ένα Κάποιο Βλέμμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών.

• Lillian – Andreas Horvath (Αυστρία)

H βίζα της Λίλιαν, μιας Ρωσίδας μετανάστριας που μένει στη Νέα Υόρκη, έχει μόλις εκπνεύσει. Η μόνη επιλογή που έχει είναι να επιστρέψει στην πατρίδα της, στην πρότερη ζωή της, για την οποία δεν γνωρίζουμε το παραμικρό. Η Λίλιαν ξεκινά να περπατά δίχως σκοπό, περιφερόμενη σε ερημωμένες πόλεις και αχανείς αυτοκινητόδρομους. Μοιάζει με εξωγήινο που έχει ναυαγήσει στη Γη, αόρατη σε μια κοινωνία αδιάφορη και απρόσιτη. Μια ληθαργική ταινία δρόμου στην καρδιά της αμερικανικής ενδοχώρας, όπου οι άνθρωποι τρέφουν τη θλίψη τους και τρέφονται από αυτήν. Το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Αυστριακού Αντρέας Χόρβαθ προβλήθηκε στο Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών στις Κάννες.

• Barn – Dag Johan Haugerud (Νορβηγία, Σουηδία)

Όσλο, σε ένα μεσοαστικό προάστιο. Η κόρη ενός εξέχοντος μέλους του Σοσιαλιστικού Κόμματος προκαλεί άθελά της τον θάνατο συμμαθητή της, γιου διακεκριμένου πολιτικού της Δεξιάς. Οι συντετριμμένοι γονείς, το προσωπικό του σχολείου, αλλά και ολόκληρη η τοπική κοινωνία, καλούνται να διαχειριστούν μια τραυματική κατάσταση, που επιδεινώνεται από έναν ιστό κρυφών σχέσεων και αντικρουόμενων συναισθημάτων που συνδέει όλους τους εμπλεκόμενους. Αντιφατικές εκδοχές του τραγικού συμβάντος βγαίνουν στην επιφάνεια, ενισχύοντας την αμφιβολία και το αίσθημα ματαιότητας. Χαμηλόφωνο δράμα χαρακτήρων που ψηλαφεί την αδυναμία επικοινωνίας και στο οποίο άπαντες είναι δικαιωμένοι και υπόλογοι την ίδια ακριβώς στιγμή.

• Cosmic Candy – Ρηνιώ Δραγασάκη (Ελλάδα)

Η Άννα, μια μοναχική και ιδιόρρυθμη ταμίας σουπερμάρκετ, αναγκάζεται να πάρει υπό την προστασία της το δεκάχρονο κορίτσι του διπλανού διαμερίσματος, ύστερα από την μυστηριώδη εξαφάνιση του πατέρα του. Την ίδια στιγμή διαπραγματεύεται την πιθανή της απόλυση και ένα ρομαντικό ειδύλλιο για πρώτη φορά στη ζωή της. Και όλα αυτά υπό την επήρεια υπερβολικής ποσότητας Κόσμικ Κάντι, της καραμέλας που σκάει στο στόμα. Συμμετείχε στο τμήμα Crossroads co-production Forum 2013 και Agora Works in Progress 2017 της Αγοράς του ΦΚΘ.

• Απόστρατος – Ζαχαρίας Μαυροειδής (Ελλάδα)

Ο Άρης, ένας τριαντάρης επιχειρηματίας στα όρια της χρεοκοπίας, μετακομίζει στο σπίτι του εκλιπόντος παππού Αριστείδη, απόστρατου αξιωματικού του Ελληνικού Στρατού. Σύντομα ξανασμίγει με έναν παλιό φίλο του Αριστείδη. Προσπαθώντας να φανεί αντάξιος του ονόματός του, ο Άρης σταδιακά ταυτίζεται με τον παππού του. Η ταινία συμμετείχε στο τμήμα Crossroads co-production Forum 2013 και στη δράση Thessaloniki Goes to Cannes Works in Progress 2019 της Αγοράς του ΦΚΘ. Με τους: Μιχάλη Σαράντη, Γιώτα Φέστα, Θανάση Παπαγεωργίου.

• A Febre – Maya Da-Rin (Βραζιλία, Γαλλία, Γερμανία)

Μετά τον πρόσφατο χαμό της γυναίκας του, ο Ζουστίνο, φύλακας στα αχανή ναυπηγεία της Μανάους, ζει με τη νοσοκόμα μοναχοκόρη του. Όταν του ανακοινώσει πως φεύγει για σπουδές στη Μπραζίλια, ο Ζουστίνο θα προσβληθεί από ένα μυστηριώδη πυρετό, τον οποίο οι γιατροί αδυνατούν να εξηγήσουν ή να γιατρέψουν. Ένα κράμα πραγματικότητας και μυθοπλασίας που κινείται πέρα από τα στενά χωροχρονικά όρια, σε ένα ονειρώδες σύμπαν απόκοσμης ρευστότητας και ανατριχιαστικής απλότητας. Έτη φωτός μακριά από τις φωτογενείς απεικονίσεις των ιθαγενών πολιτισμών, ένα οδοιπορικό σε μία ουδέτερη ζώνη αυτοεξορίας, ανάμεσα στην αρχέγονη δύναμη της φύσης και την αποκτήνωση της αστικής ζούγκλας.

• Rialto – Peter Mackie Burns (Ιρλανδία/ Ηνωμένο Βασίλειο)

Ο μεσήλικας οικογενειάρχης Κολμ βιώνει μια βαθιά υπαρξιακή κρίση. Ο πρόσφατος θάνατος του αυταρχικού πατέρα του, με τον οποίο δεν έλυσαν ποτέ τις διαφορές τους, και η απώλεια της δουλειάς του στα ναυπηγεία του Δουβλίνου τον έχουν οδηγήσει ένα βήμα πριν την ψυχική κατάρρευση. Αδυνατώντας να μοιραστεί το βάρος με την αφοσιωμένη σύζυγό του αλλά και να επικοινωνήσει με τα δυο παιδιά του, ο Κολμ βρίσκει καταφύγιο στο πρόσωπο του 19χρονου Τζέι, με τον οποίο θα εξερευνήσει την καταπιεσμένη του σεξουαλικότητα. Ένα χαμηλόφωνο δράμα για την προσπάθεια του σύγχρονου ανθρώπου να ισορροπήσει ανάμεσα στις ανομολόγητες επιθυμίες του και τις αβάσταχτες προσδοκίες των άλλων.

• Swallow – Carlo Mirabella-Davis (ΗΠΑ/ Γαλλία)

Μια νεαρή έγκυος, που έχει θυσιάσει κάθε προσωπική επιθυμία στον βωμό της οικογενειακής γαλήνης, καταλαμβάνεται αιφνιδίως από την ανεξήγητη ορμή να καταβροχθίζει μη βρώσιμα αντικείμενα. Ωστόσο, η συγκεκριμένη πάθηση –που είναι υπαρκτή και φέρει την ονομασία «αλλοτροφαγία (pica)»– δεν πρόκειται να μας απασχολήσει από ιατρική σκοπιά, παρά λειτουργεί ως εύγλωττη μεταφορά. Ένα προβοκατόρικο και βραδυφλεγές ψυχολογικό θρίλερ, με λεπτοδουλεμένες στρώσεις βιτριολικού χιούμορ, που τρυπώνει κάτω από τη γυαλισμένη επιφάνεια για να φέρει στο προσκήνιο την υπόκωφη καταπίεση που ασκούν οι πατριαρχικές κοινωνικές δομές και οι προκαθορισμένοι ρόλοι.

• A thief’s daughter(La hija de un ladrón) – Belén Funes (Ισπανία)

Η Σάρα, μια ανύπαντρη μητέρα στα είκοσί της, μένει στα προάστια της Βαρκελώνης, στο διαμέρισμα που της παρέχει η Πρόνοια, κάνει δουλειές του ποδαριού και πασχίζει να τα ξαναβρεί με τον πατέρα του γιου της. Μια μέρα, συναντά τυχαία τον δικό της πατέρα, που της γεννά την επιθυμία να μείνει μακριά του. Ένα «νταρντενικό» πορτραίτο μιας βασανισμένης ύπαρξης, όπου καθετί σημαντικό υπονοείται, παραμένοντας έξω από το κάδρο. Ένα νατουραλιστικό δράμα, όπου η κάμερα «κλειδώνει» στην πρωταγωνίστρια, τρυπώνοντας στα άδυτα μιας ψυχής η οποία αναζητά τη λύτρωση.

• Wet season – Anthony Chen  (Σιγκαπούρη, Ταϊβάν)

H καλόκαρδη Λινγκ, μια καθηγήτρια λίγο πριν τα σαράντα, βιώνει καθημερινά την υποτίμηση στη δουλειά της. Στα προσωπικά της, το τοπίο είναι εξίσου μουντό, καθώς ο γάμος της περνά σοβαρούς κλυδωνισμούς. Η Λινγκ υποβάλλεται σε μια επώδυνη θεραπεία γονιμότητας, έπειτα από οκτώ χρόνια άκαρπης προσπάθειας να αποκτήσει παιδί με τον ελάχιστα υποστηρικτικό σύζυγό της. Η έμφυτη καλοσύνη και το ανικανοποίητο μητρικό της ένστικτο βρίσκουν διέξοδο στη φροντίδα του Γουέι Λουνγκ, ενός μοναχικού μαθητή της, ο οποίος παρεξηγεί την τρυφερότητα που εισπράττει. Η εποχή των μουσώνων γίνεται ο ιδανικός καμβάς για ένα λεπτοδουλεμένο και ανεπιτήδευτο πορτρέτο μιας εύθραυστης ψυχής, γεμάτο ενσυναίσθηση, αγάπη και χιούμορ.

• Ζίζοτεκ – Βαρδής Μαρινάκης (Ελλάδα)

Μετά την εγκατάλειψή του από τη μητέρα του σε ένα πανηγύρι δίπλα στα σύνορα Ελλάδας-Βουλγαρίας, o εννιάχρονος Ιάσονας βρίσκει καταφύγιο σε μια καλύβα στη μέση του δάσους, η οποία ανήκει στον Μηνά, έναν απομονωμένο και ιδιότροπο μεσήλικα. Αν και στην αρχή ο Μηνάς αρνείται να τον περιθάλψει, τελικά μια σειρά γεγονότων τούς οδηγεί να γίνουν οικογένεια. Μια συγκινητική ιστορία αρμονίας, που μιλά για τη λαχτάρα για οικειότητα.

Ελληνικές ταινίες

Αλέξης Ιωαννίδης

Το 60^ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης μας φέρνει 27 μεγάλου και 16 μικρού μήκους ελληνικές ταινίες, δίνοντας έτσι την ευκαιρία σε πολλούς Έλληνες σκηνοθέτες να κάνουν γνωστή τη δουλειά τους και παράλληλα ενισχύοντας στον μέγιστο δυνατό βαθμό με τα βραβεία και τις δράσεις του τον ελληνικό κινηματογράφο. Φέτος το Φεστιβάλ δίνει στις ελληνικές παραγωγές την ευκαιρία να προβάλουν την δουλειά τους σε επαγγελματίες κινηματογραφιστές του εξωτερικού, δημοσιεύοντας τις ελληνικές ταινίες στην πλατφόρμα Cinado –απ’ τα σημαντικότερα εργαλεία για τους επαγγελματίες του κινηματογραφικού χώρου παγκοσμίως. Την ίδια στιγμή βέβαια, συνεχίζεται η πολύ επιτυχημένη υπηρεσία διασύνδεσης ελλήνων σκηνοθετών με τον διεθνή χώρο του κινηματογράφου στο πλαίσιο του τμήματος της Αγοράς.

Στο δια ταύτα, ας μιλήσουμε λίγο παραπάνω για τις ταινίες του ελληνικού τμήματος. Θα προβληθούν 17 ταινίες σε πρώτη προβολή, 7 σπάνια «κειμήλια» του ελληνικού κινηματογράφου, 2 ταινίες που εντάσσονται στην ενότητα «Ξεπερνώντας τα σύνορα» και 1 ταινία που έχει ήδη κάνει την πρεμιέρα της στην ενότητα «Μια δεύτερη ματιά».

Στην ενότητα «Επίσημη πρώτη» πρωτοεμφανιζόμενοι πολλά υποσχόμενοι σκηνοθέτες, καθώς και έμπειροι δημιουργοί, οι οποίοι εμπιστεύτηκαν στο φεστιβάλ τις δημιουργίες τους και μας καλούν να τους στηρίξουμε στην προσπάθεια τους. Ταινίες όπως η Γεννημένος 8^η Μαρτίου του Λυμπέρη Διονυσόπουλο μας μεταφέρουν σε εναλλακτικά σύμπαντα: Σε έναν κόσμο που οι γυναίκες έχουν κατακτήσει τον κόσμο και έχουν εκτελέσει τον αντρικό πληθυσμό, ο σκηνοθέτης μας αφηγείται την ιστορία ενός μισογύνη επιζόντα με μια επαναστάτρια σινεφίλ. Σε ανάλογο κλίμα, Το θολάμι του Βασίλη Νούλα προσεγγίζει με ευφάνταστο τρόπο κοινωνικές καταστάσεις. Το Δε θέλω να γίνω δυσάρεστος αλλά πρέπει να μιλήσουμε για κάτι πολύ σοβαρό του Γιώργου Γεωργόπουλου μιλάει για ένα σεξουαλικό νόσημα θανατηφόρο το οποίο προσβάλλει μόνο τις γυναίκες, τις συνέπειες τις οποίες του οποίου μας εκθέτει μέσα από την ιστορία του Άρη, ο οποίος βρίσκεται μια μέρα στην άβολη θέση να ανακοινώσει ότι είναι φορέας στις πρώην συντρόφους του. Έναν Άρη θα συναντήσουμε και στην Εξορία του Βασίλη Μαζωμένου, ο οποίος σε ένα εντελώς διαφορετικό κλίμα περνάει την ατομική του Οδύσσεια φεύγοντας από τη χώρα του αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. Φυσικά δεν μπορούμε να πούμε ότι μια από τις ταινίες που αναμένουμε περισσότερο στο 60^ο Φεστιβάλ είναι η Winona του Αλέξανδρου Βούλγαρη: Αφηγούμενη την ιστορία 4 γυναικών που απολαμβάνουν τον ήλιο και την παραλία μας καλεί να ανακαλύψουμε τον αισθηματισμό που προκύπτει από το φως, το νερό, καθώς και τα μυστικά που κρύβονται πίσω από, φαινομενικά, ανέμελα παιχνίδια. Την πρώτη κατηγορία θα πλαισιώνουν ταινίες όπως: Η Ανάκριση του Παναγιώτη Πορτοκαλάκη, ο Απόστρατος του Ζαχαρία Μαυροειδή, το Δεν ακούμε τα τραγούδια του Τάκη Παπαναστασίου, το Ζίζοτεκ του Βαρδή Μαρινάκη, το Μολύβι Μαχαίρι Σκυτάλη του Κωνσταντίνου Κακογιάννη, η Περσεφόνη του Κώστα Αθουσάκη, η Πολιορκία στην οδό Λίπερτη του Σταύρου Παμπαλλή, Ο Πύραυλος του Στέφανου Σιταρά, το Cosmic Candy της Ρηνιώς Δραγασάκη, το Entwined του Μίνωα Νικολακάκη, καθώς και το Από το Βερολίνο στη Θεσσαλονίκη Το θαύμα της Θάλασσας των Σαργασσών του Σύλλα Τζουμέρκα.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Παίρνοντας στην Δεύτερη κατηγορία «Από το 1 στο 60», συναντάμε τις ταινίες που βραβεύτηκαν στην 1η Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου (το 1960), το Ποτάμι του Νίκου Κούνδουρου, η Μανταλένα του Ντίνου Δημόπουλου, το Έγκλημα στα παρασκήνια του Ντίνου Κατσουρίδη, ο Μακεδονικός γάμος του Τάκη Κανελλόπουλου, το Μια του κλέφτη του Δημήτρη Ιωαννόπουλου αλλά και την ταινία του πρόσφατα εκλιπόντα Τάκη Σπυριδάκη Ο κήπος του Θεού.

• 

• 

• 

• 

• 

Τέλος οι ταινίες Στη σκιά του φόβουτου Γιώργου Καρυπίδη, ένα υπαρξιακό δράμα με μορφή «ονειρικού» θρίλερ, που εντυπωσιάζει με την ατμόσφαιρά του αλλά και το Ποτάμια του Νίκου Κούνδουρου –έκθεση με έργα του οποίου θα εκτεθούν στο πλαίσιο του φεστιβάλ– θα προβληθούν με ακουστική περιγραφή και υπότιτλους έτσι ώστε να είναι προσβάσιμες οι ταινίες και σε άτομα με τύφλωση, κώφωση ή βαρηκοΐα.

• 

• 

Η Τρίτη κατηγορία του ελληνικού τμήματος ονομάζεται «Ξεπερνώντας τα όρια». Στα πλαίσιά της παρουσιάζονται σε πρεμιέρα δύο ταινίες ελληνικού ενδιαφέροντος, γυρισμένες όμως από ξένους σκηνοθέτες. Το Αύριο Περνάω απέναντι της Σεπιντέ Φαρσί μας αφηγείται την ιστορία μιας αστυνομικού και ενός Σύριου πρόσφυγα στη Λέσβο η οποία αναμένεται να μεταβάλλει και για τους δύο τον τρόπο που βλέπουν τον κόσμο. Το Common Birds των Σίλβια Μαλιόνι και Γκράεμ Τόμσον αντλεί έμπνευση από τις Όρνιθες του Αριστοφάνη, είναι γυρισμένη στα αρχαία ελληνικά και αφηγείται την ιστορία δύο αθηναίων που αποφασίζουν να εγκαταλείψουν την αστική Αθήνα για ένα αρχαίο δάσος, όπου γίνονται καλοί φίλοι με τα πουλιά.

• 

• 

Τέταρτη και πολύ αγαπημένη από το κοινό κατηγορία αποτελεί το τμήμα προβολών ελληνικών ταινιών μικρού μήκους, στην οποία όπως και κάθε χρόνο πρόκειται να προβληθούν και οι 16 βραβευμένες ταινίες που διακρίθηκαν στο Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας.

Αφιέρωμα “Μεγαλώνοντας στα 80s” Αλέξανδρος Βούλγαρης

Έφη Παλιοτζήκα

Μια από τις πολύ πρώτες πληροφορίες που λάβαμε για το επετειακό ΦΚΘ αφορούσε το αφιέρωμα που οργανώνει ο Αλέξανδρος Βούλγαρης, για το ευρύ κοινό The Boy. Ο τίτλος; «Μεγαλώνοντας στα 80s». Πρωτού όμως περάσουμε στο πρόγραμμα του αφιερώματος θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε σύντομα στο ποιος είναι όμως ο Αλέξανδρος Βούλγαρης. Και πιο συγκεκριμένα, αποφεύγοντας συστηματικά αναφορές στις προφανείς γενεαλογίες, θα κάνουμε μια γρήγορη βουτιά στην καλλιτεχνική του ταυτότητα. Ποιος λοιπόν είναι αυτός ο The Boy και τι κομίζει στην ελληνική κινηματογραφική και μουσική σκηνή;

Ας ξεκινήσουμε με μια περιδιάβαση στη σκηνοθετική του δραστηριότητα. Οι μεγάλου μήκους ταινίες του Κλαις; (2003), Ροζ (2006), Huiguita (2012) και Νήμα (2016) δεν συγκέντρωσαν τα φώτα σε τέτοιο βαθμό που να καταφέρουν να παγιώσουν τη σκηνοθετική του ταυτότητα έναντι ή έστω παράλληλα με αυτή του μουσικοσυνθέτη. Ωστόσο μια αλλαγή έμελλε να συντελεστεί το τελευταίο διάστημα, καθώς η πιο πρόσφατη σινεματική του δημιουργία, η Winona, προβλήθηκε στο Φεστιβάλ των Κανών μέσω του τμήματος του ΦΚΘ «Thessaloniki goes to Cannes». Αναμένουμε λοιπόν να παρακολουθήσουμε την ταινία του στις αίθουσες του Φεστιβάλ, ακόμα κι εμείς που ξέρουμε τι να περιμένουμε. Ας εξηγηθώ: το καλλιτεχνικό έργο του Αλέξανδρου Βούλγαρη είναι μεν πολυπρισματικό αλλά διέπεται από ενιαίες αισθητικές αρχές. Επιτρέψτε μου να πω εδώ, πως η δημιουργικότητα που απορρέει από την πηγή αυτή βρίσκεται στην εποχή της γονιμότητάς της. Μα αν δε με πιστεύετε βάλτε να παρακολουθήσετε ένα από τα videoclip που σκηνοθετεί ή ακόμα καλύτερα ακούστε το τελευταίο άλμπουμ του Παραδουλεύτρα. Κι αν δεν απολαμβάνετε καταστατικά τέτοιου είδους ήχους, τότε απλά διαβάστε τους στίχους πίσω από τους ήχους. Στιχουργός, συνθέτης, σκηνοθέτης: Ο The Boy είναι αδιαμφισβήτητα ένας αντιπροσωπευτικός εκφραστής της γενιάς του. Ένα αγόρι βγαλμένο από τα 80s και κατ’ επέκταση καθ’ όλα αρμόδιο να οργανώσει ένα κινηματογραφικό αφιέρωμα πάνω στα χρόνια που δόμησαν τη λεγόμενη pop culture.

You Better Watch Out (1980) – Lewis Jackson

Horror movie, η οποία έχει ως κεντρικό της στόχο λίγο πριν τα Χριστούγεννα να μας προειδοποιήσει για από το πώς μπορεί κάποιος να τραπεί σε serial killer. Πώς; Μα φυσικά αν τον τραυματίσεις ανεπανόρθωτα στα παιδικά του χρόνια αποκαλύπτοντάς του πως δεν υπάρχει Άγιος Βασίλης.

Foxes (1980) – Adrian Lyne

Sex, drugs, rock n’ roll and Jodie Foster. Μια παρέα τεσσάρων έφηβων κοριτσιών ζει έντονα τη ζωή της, όπως είθισται να κάνουν οι άνθρωποι στα 80s. Η τετράδα τους θυμίζει μπάντα που αγγίζει το ζενίθ της, λίγες στιγμές πριν ένα από τα μέλη της αποχωρήσει. Γυαλιά μυωπίας, έξτρα ρούχα, ξέχειλες ορμές- αίμα που βράζει και ίσως κάπου στο φόντο να ζούνε μερικές εκλεκτικές συγγένειες με τη Winona (;).

Vigil (1984) – Vincent Ward

Στη διαχείριση του πένθους και του πάθους, δε χωράνε τρίτοι. Έτσι η κόρη ενός νεκρού άνδρα ο οποίος ζούσε με την οικογένειά του σ’ ένα απομακρυσμένο χωριό, αρνείται να συμβαδίσει τόσο με την απώλεια του πατέρα της, όσο και με την νέα ερωτική σχέση της μητέρας της. Η λογική της βρίσκει διέξοδο όταν ταυτίζει τον διάβολο με τον νεοφερμένο στο χωριό τους άντρα.

Return to Oz (1985) – Walter Murch

Έχετε σκεφτεί ποτέ ότι η Αλίκη και η Ντόροθυ θα μπορούσαν να είναι το ίδιο πρόσωπο; Πάντως τα κινηματογραφικά τους sequel μοιάζουν τρομακτικά, η Αλίκη μέσα από τον καθρέφτη και η Επιστροφή στο Οζ, έχουν σαν αφόρμηση της ιστορίας τους πως η ψυχιατρικά έγκλειστη μετά την πρώτη της περιπέτεια στον χώρο του παραλόγου ηρωίδα, επιστρέφει στον τόπο του εγκλήματος για να επαναπροσδιορίσει τη σχέση της με τον εαυτό της και τον κόσμο. Στη  συγκεκριμένη ταινία η Ντόροθυ επιστρέφει στο αγαπημένο της σύμπαν κι είναι όμορφα όλα -τόσο όμορφα.

River’s Edge (1986) – Tim Hunter

Μια ιστορία μυστηρίου, φόνου και πάθους, πολύ κοντινή σε ατμόσφαιρα με το Twin Peaks του David Lynch. Η απάθεια είναι το έμβλημα της εποχής μας, και ίσως πρώτη φορά να το αντιλήφθηκαν κάπου στα 80s. Ίσως αυτό να αντικατοπτρίζει η σκηνοθεσία ενός φόνου χωρίς άμεσο αντίκτυπο, ένα πτώμα που κείται στο σαλόνι περιμένοντας κάποιον να το μαζέψει. Ίσως απλά και μόνο επειδή ο Keanu Reeves έχει μια υποψία χνουδιού στο άνω χείλος η ταινία να γίνεται αυτόματα επαρκώς cult και αυτό να αρκεί.

Αγορά

Αλέξης Ιωαννίδης

Ο αγαπημένος ηθοποιός και σκηνοθέτης Γιώργος Πυρπασόπουλος είναι ο φετινός ambassador της Αγοράς. Πρόκειται για έναν άνθρωπο με μεγάλη αγάπη για τον κινηματογράφο που ρόλος του είναι να πρεσβεύει και να προωθεί τις σημαντικές διεργασίες μέσα από τις οποίες προκύπτει το σινεμά του αύριο κατά την εξέλιξη του 60^ου Φεστιβάλ. Παράλληλα θα φέρει σε επαφή διεθνείς επαγγελματίες του χώρου με την ελληνική κινηματογραφική κοινότητα, ενώ θα είναι αυτός που θα παρουσιάσει στις 8 Νοεμβρίου την τελετή απονομής των βραβείων της Αγοράς.

Η φετινή Αγορά θα είναι αναβαθμισμένη, ακολουθώντας την ανοδική πορεία του θεσμού τα τελευταία χρόνια. Οι διαπιστευμένοι επαγγελματίες θα μπορούν να παρακολουθήσουν online μέχρι και 3 μήνες μετά το πέρας της διοργάνωσης επιλεγμένες ταινίες. Η Αγορά υποστηρίζεται από το πρόγραμμα Creative Europe του MEDIA και θα πραγματοποιηθεί από τις 2 έως τις 9 Νοεμβρίου 2019 στην Αποθήκη Γ΄ (Λιμάνι). Περιλαμβάνει 15 κινηματογραφικά σχέδια στο 15ο Φόρουμ Συμπαραγωγών Crossroads, 12 ταινίες στα Agora Works in Progress, καθώς και περισσότερους από 190 διεθνείς τίτλους στο Agora Film Market. Στο τμήμα Works in Progress θα απονεμηθούν βραβεία αξίας 13.000 ευρώ, ενώ το Thessaloniki Locarno Industry Academic International είναι μια εκπαιδευτική πλατφόρμα που έχει ως στόχο να βοηθήσει τους νέους και ανερχόμενους επαγγελματίες του σινεμά. Στο Agora Talks θα γίνουν ομιλίες από καταξιωμένους επαγγελματίες, ώστε οι νέοι σκηνοθέτες και παραγωγή να έχουν την ευκαιρία να επεκτείνουν τη γνώση τους. Αναφορικά θα συζητηθούν οι περιορισμοί αλλά και οι ευκαιρίες που προσφέρουν οι παραγωγές χαμηλού κόστους, το παρόν και μέλλον των τηλεοπτικών σειρών και την εξέλιξη της τηλεόρασης σε σχέση με τον κινηματογράφο αλλά  θα πραγματοποιηθεί και συζήτηση για τις παιδικές ταινίες από την ευρύτερη γεωγραφική περιοχή μας. Το τμήμα Agora Works in Progress δίνει τη δυνατότητα σε επιλεγμένους sales agents, διανομείς και προγραμματιστές φεστιβάλ από όλο τον κόσμο να είναι οι πρώτοι που θα ανακαλύψουν ταινίες μεγάλου μήκους από τη Νοτιοανατολική Ευρώπη και τη Μεσόγειο, σ’ ένα στάδιο αμέσως πριν την ολοκλήρωση τους και  το ευρωπαϊκό ταμείο χρηματοδότησης κινηματογραφικών συμπαραγωγών προσφέρει βραβείο 50.000 ευρώ.

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα εγχειρήματα είναι το Crossroads, τμήμα της διοργάνωσης του ΦΚΘ στο οποίο επιλέγονται κινηματογραφικά σχέδια με βάση την ποιότητα του σεναρίου, τη δημιουργική ομάδα και την πιθανότητα παραγωγής τους. Στόχος του, να υποστηρίξει παραγωγούς ταινιών μεγάλου μήκους που σχετίζονται με τη Νοτιοανατολική Ευρώπη και τη Μεσόγειο. Η επιτροπή που θα επιλέξει ανάμεσα στα δεκαπέντε project αποτελείται από τους: Rita Dagher, Peter Rommel και Mira Staleva. Κλείνοντας, δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε το Europa Cinemas Innovation Day Lab με θέμα «Πώς να αξιοποιήσουμε στο έπακρο τις δυνατότητές μας: Βελτιώνοντας τις ικανότητες και ανανεώνοντας τις πρακτικές μας ως προς την ανάπτυξη κοινού», που απευθύνεται σε αιθουσάρχες αλλά και το πρόγραμμα mentoring του EWA (Ευρωπαϊκό Οπτικοακουστικό Δίκτυο Γυναικών), που απευθύνεται σε γυναίκες που ασχολούνται με την κινηματογραφική παραγωγή, έχουν ήδη μια σχετική εμπειρία σε εθνικό επίπεδο και επιθυμούν να εξελίξουν σε διεθνές επίπεδο τη στρατηγική και επιχειρηματική ανάπτυξη της εταιρείας τους. Τέλος, στον χώρο της Αγοράς, θα πραγματοποιηθεί συζήτηση με θέμα Κινηματογράφος και Ευρωπαϊκή Ένωση: Ευκαιρίες και Προοπτικές και θα αφορά το πώς ένας νέος σκηνοθέτης μπορεί να εκμεταλλευτεί τα εργαλεία που του δίνει η ευρωπαϊκή ένωσε ώστε να αναβαθμίσει το κινηματογραφικό του έργο.

Waters

Αλέξης Ιωαννίδης

Μια ευκαιρία να απολαύσουμε τις αγαπημένες ταινίες του John Waters θα μας δοθεί στο 60^ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, μιας και ο cult σκηνοθέτης -όπως έχει χαρακτηριστεί από πολλούς-, παίρνει το carte blanche του φετινού Φεστιβάλ. Πέρα όμως από την ευκαιρία να βουτήξουμε στον ομολογουμένως περίεργο τρόπο σκέψης του, θα έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε ένα one man show, ένα masterclass και ένα αποκλειστικό workshop με τον ίδιο τον σκηνοθέτη. Έτσι θα μας δοθεί η ευκαιρία να γνωρίσουμε λίγο καλύτερα –στον βαθμό που θα μας το επιτρέψει μια τέτοια περσόνα- μια εμβληματική φιγούρα της αμερικανικής καλλιτεχνικής σκηνής.

• 

• 

• 

• 

Ξεκινάμε τις επιλογές του σκηνοθέτη με την ταινία Boom! του Τζόζεφ Λόουζι, στην οποία ένας νεαρός ποιητής γίνεται ο «άγγελος του θανάτου» μιας ετοιμοθάνατης γυναίκας σε μια μεταφορά έργου του Τένεσι Γουίλιαμς στην μεγάλη οθόνη. Συνεχίζουμε με τον Mom and Dad του Μπράιαν Τέιλορ, ένα αστείο B-movie, στο οποίο όλοι οι γονείς των ΗΠΑ προσπαθούν για 24 ώρες να σκοτώσουν τα ίδια τους τα παιδιά. Σε πιο ονειρικό κλίμα κινείται η ταινία The Strange Ones των Λόρεν Βολκστάιν, Κρίστοφερ Ράντκλιφ μιας και δύο νεαροί άντρες στις διακοπές τους στην ύπεθρο ανακαλύπτουν σκοτεινά μυστικά, ενώ η ταινία Krisha του Τρέι Έντουαρντ Σουλτς είναι η πολύ έντονη ιστορία της Κρίσα, μια μεσήλικη γυναίκα που επιστρέφει στην οικογένειά της μετά από δεκαετή εγκλεισμό για εθισμό σε ουσίες και αλκοόλ. Στο οικογενειακό τραπέζι θα βρεθεί αντιμέτωπη με τους συγγενείς της στο σκηνοθετικό ντεμπούτο του Τρέι Έντουαρντ Σουλτς που αντλεί έμπνευση από πραγματικές ιστορίες της οικογένειάς του.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Στην ταινία Tickled των Ντέιβιντ Φάριερ και Ντίλαν Ριβ θα δούμε μια απίστευτη ιστορία που αφορά έναν διαγωνισμό γαργαλήματος και στο American Animals του Μπαρτ Λέιτον θα δούμε την πραγματική ιστορία μιας λυστίας ενός σπάνιου βιβλίου από μία τοπική βιβλιοθήκη. Σε πιο βαρύ κλίμα θα κινηθούν οι ταινίες Who Took Johnny των Ντέιβιντ Μπέιλινσον, Σούκι Χόλι, Μάικλ Γκαλίνσκι που μιλάει για την εξαφάνιση του Τζόνι Γκος, ενός αγοριού που μοίραζε εφημερίδες στην Άιοβα και το Hors Satan του Μπρουνό Ντιμόνπου χρησιμοποιότας όνειρα, εφιάλτες, το Θείο, την ομορφιά και την βία, μας αναλύει την σχέση ενός περιπλανώμενοι άντρα και μια κακοποιημένης νεαρής γυναίκας. Τέλος, στο I, Olga των Πετρ Κάζντα, Τομάς Γουέινρεμπ θα δούμε το εξαιρετικό πορτρέτο της Όλγκα Χεπνάροβα, μιας μαζικής δολοφόνου του 1973 και το The Green Fog των Γκι Μαντίν, Έβαν Τζόνσον, Γκάλεν Τζόνσον είναι μια διαφορετική οπτική πάνω στο πασύγνοστο Vertigo του Άλφρεντ Χίτσκοκ, ενσωματώνοντας πλάνα από ταινίες και τηλεοπτικές σειρές στο ήδη υπάρχον υλικό.

Μακαβέγιεφ

Αλέξης Ιωαννίδης

Ένα πλήρες αφιέρωμα στον αναρχικό “Γιουγκοσλάβο” σκηνοθέτη, Ντούσαν Μακαβέγιεφ, μας χαρίζει απλόχερα το 60ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Μέλος του κινηματογραφικού κύματος Novi Film, συνδέει στις ταινίες του την σεξουαλικότητα και τον έρωτα εν γένει με την επανάσταση, ασκώντας ταυτόχρονα κριτική τόσο στη σοσιαλιστική κοινωνία όπως αυτή δομήθηκε, όσο και στον καπιταλισμό. Στις πρώτες μικρού μήκους ταινίες του ανέπτυξε ένα σουρεαλιστικό και σατιρικό ύφος που διατήρησε και στις επόμενες δουλειές του.  Στην Ελλάδα έγινε ευρύτερα γνωστός από τη συνεργασία του με τον Μάνο Χατζιδάκι στην ταινία Sweet Movie.

Μιας και το αφιέρωμα είναι πλήρες θα μπορέσουμε να δούμε όλες του τις ταινίες στο Φεστιβάλ. Έτσι ξεκινάμε με την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, Ο Άνθρωπος δεν Είναι Πουλί (1965), όπου ο αντικομφορμιστής σκηνοθέτης αφηγείται την ερωτική ιστορία ενός μηχανικού και μιας κομμώτριας. Η ταινία εκτυλίσσεται σε μια γιουγκοσλαβική βιομηχανική πόλη που μοιάζει να έχει ξεπηδήσει μέσα από όνειρο. Ο Μακαβέγιεφ σχολιάζει τη ζωή στη Γιουγκοσλαβία του Τίτο, απομυθοποιώντας το μοντέλο του εργάτη (αλλά και τις εναλλακτικές του).

Σε ανάλογο κλίμα, το Love Affair, η δεύτερη ταινία του, αφορά την ερωτική σχέση μιας νεαρής τηλεφωνήτριας με έναν «δολοφόνο τρωκτικών» κάπου στο Βελιγράδι. Η ταινία αποτελεί έναν στοχασμό πάνω στην έννοια του χρόνου και της ελευθερίας του έρωτα, με τον σκηνοθέτη να συνδυάζει επιτυχημένα διαφορετικά φιλμικά είδη. Πάνω απ’ όλα, ο Μακαβέγιεφ είναι βαθιά ανθρωπιστής, κάτι που φαίνεται και στο ντοκυμαντέρ του, Innocence Uprotected, το οποίο έχει ως θέμα του την ομώνυμη ταινία που γυρίστηκε υπό ναζιστική κατοχή το 1941 και δεν προβλήθηκε ποτέ: Ο Ντράγκολιουμπ Αλέξιτς ήταν ένας σταρ του τσίρκου και σεναριογράφος/σκηνοθέτης της πρώτης ομιλούσας ταινίας του γιουγκοσλαβικού σινεμά, η οποία κατασχέθηκε από τις ναζιστικές αρχές. Ο Μακαβέγιεφ αποτίνει έναν τρυφερό φόρο τιμής στους ανθρώπους που δημιούργησαν εκείνη την ταινία, ενώ παράλληλα ρίχνει μια ματιά στην πρόσφατη ιστορία της χώρας του. Το Innocence Unprotected κερδίζει Αργυρή Άρκτο στο 18ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου και ανοίγει τον δρόμο για την επόμενη επαναστατική δημιουργία του σκηνοθέτη.

• 

• 

Στο WR: Mysteries of the Organism μπλέκει τη μυθοπλασία και το ντοκιμαντέρ και δημιουργεί το «πολιτικό τσίρκο», όπως ο ίδιος αποκαλεί την ταινία αυτή που αποτελεί μια ωδή στην σεξουαλική απελευθέρωση. Ήταν η τολμηρή θεματική και η πρωτοποριακή κινηματογράφηση της ταινίας που τον έκανε ευρύτερα γνωστό αλλά τον μετέτρεψε σε persona non grata στην πατρίδα του. Μετά από αυτό το εγχείρημα αναγκάζεται να εγκαταλείψει την πατρίδα του και σκηνοθετεί το Sweet Movie αφού πρώτα αρνείται να σκηνοθετήσει το «Αποκάλυψη τώρα». Έτσι δημιουργεί μια ταινία με δύο ιστορίες που καταλήγουν σε δύο αδιέξοδα. Οι Σκηνές κοπρολαγνείας και παιδικής κακοποίησης της ταινίας προκαλούν θύελλα αντιδράσεων, οδηγώντας στην απαγόρευσή της ή στη λογοκριμένη προβολή της σε αρκετές χώρες.

Η επόμενη ταινία του, το Μοντενέγκρο: Γουρούνια και Μαργαριτάρια, συνεχίζει να εξετάζει την πολιτική της σεξουαλικότητας αφηγούμενη την ιστορία μιας παντρεμένης Σουηδής που αναπτύσσει ερωτικές σχέσεις με έναν σέρβο μετανάστη. Στη συνέχεια καταφεύγει στην Αυστραλία, όπου γυρίζει το Coca-Cola Kid, μια σάτιρα στον καπιταλισμό, που αφηγείται την προσπάθεια ενός άντρα να μάθει γιατί σε ένα συγκεκριμένο μέρος της Αυστραλίας καμία δεν πίνει Coca Cola. Τόσο σε αυτή την ταινία, όσο και στην επόμενη του, το Manifesto, στο οποίο ένας βασιλιάς επισκέπτεται ένα ήσυχο χωριό της κεντρικής Ευρώπης, ο Μακαβέγιεφ συνεχίζει την αναζήτησή του πάνω στις έννοιες της σεξουαλικότητας και της επανάστασης. Τελευταία του μεγάλου μήκους ταινία είναι το Gorilla Bathes at Noon, όπου ο Μακαβέγιεφ χρησιμοποιεί αρχειακό υλικό από ένα σοβιετικό φιλμ προπαγάνδας για να αφηγηθεί την ιστορία ενός ρώσου στρατιώτη που εγκαταλείπεται στο μετά-κομμουνιστικό Βερολίνο, όταν η μονάδα του λιποτακτεί. Τέλος, το πρόσφατο ντοκιμαντέρ του Γκόραν Ραντοβάνοβιτς, The Makavejev Case, or Trial in a Movie Theater, θα εξετάσουμε γενικότερα το σπουδαίο έργο του Μακαβέγιεφ καθώς και την προπαγάνδα που δέχτηκε το έργο του από τα δημόσια καθεστωτικά κανάλια της εποχής.

• 

• 

• 

• 

Τζοάνα Χογκ Και Άλμπερτ Σέρα

Μανασής Ορέστης

Είναι γεγονός πως τα τελευταία χρόνια το Φεστιβάλ προσπαθεί με τα αφιερώματά του να κάνει γνωστό στους σινεφίλ της πόλης και όχι μόνο, το έργο δημιουργών που δεν είναι και τόσο γνώριμοι στο ευρύ κοινό. Κάτι τέτοιο συνεχίζεται και φέτος, δίνοντάς μας την δυνατότητα να έρθουμε σε επαφή με το σύνολο της φιλμογραφίας δύο ιδιαίτερων και αντισυμβατικών σκηνοθετών, της Βρετανίδας Τζοάνα Χογκ και του Ισπανού Άλμπερτ Σέρα.  

Η Τζοάνα Χογκ αποτελεί πρωτοπόρο ενός νέου ρεύματος κοινωνικού ρεαλισμού στο βρετανικό σινεμά. Το έργο της, το οποίο θα έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν οι θεατές του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, περιλαμβάνει τολμηρά πορτραίτα της μεσαίας τάξης.

Στο Unrelated (2007), το αναπάντεχο και συναρπαστικό κινηματογραφικό της ντεμπούτο, συνεργάζεται για πρώτη φορά με τον γνωστό Βρετανό ηθοποιό Τομ Χίντλεστον, ο οποίος επίσης πραγματοποιεί την παρθενική του εμφάνιση στο σινεμά. Μια παρέα Βρετανών περνούν το καλοκαίρι τους σε μία βίλα στην Τοσκάνη. Οι ήρωες της ταινίας ανήκουν στη μεσαία τάξη και εκπροσωπούν δύο διαφορετικές γενιές. Συνδετικός κρίκος η Άννα (Κάθριν Γουόρθ) που στη διάρκεια των διακοπών απομακρύνεται από τους συνομήλικούς της και προσεγγίζει τη νεότερη γενιά και ειδικά τον ανιψιό των φίλων της. Η ταινία συμπεριλαμβάνεται στη λίστα της εφημερίδας Guardian με τα καλύτερα φιλμ του 21^ου, ένα κρυφό διαμαντάκι που αξίζει να ανακαλύψετε.

Οι διακοπές μιας οικογένειας που ανήκει στη μεσαία τάξη βρίσκονται στο επίκεντρο και της δεύτερης ταινίας της Χογκ, το Archipelago (2010). Κεντρικός ήρωας ο Έντουαρντ (ξανά σε πρωταγωνιστικό ρόλο ο Τομ Χίντλεστον), ένας νεαρός άνδρας που εγκαταλείπει τη δουλειά του στο Λονδίνο για να ταξιδέψει στην Αφρική. Η μητέρα του, Πατρίσια, και η αδελφή του διοργανώνουν μια απόδραση πριν από την αναχώρησή του. Ο αποξενωμένος πατέρας της οικογένειας δεν λέει να εμφανιστεί, δύο παράταιροι προσκεκλημένοι δίνουν το «παρών», και οι υπόγειες δυνάμεις του ανταγωνισμού και της μνησικακίας φέρνουν στην επιφάνεια τον θυμό και την ένταση που καιροφυλακτούσαν υπογείως. Με τρόπο διακριτικό και λεπτομερή, η Χογκ μελετά και εδώ τις ρωγμές που εμφανίζονται στους οικογενειακούς δεσμούς.

Στην επόμενη ταινία της, Exhibition (2013), η Χογκ χρησιμοποιεί δύο μη επαγγελματίες ηθοποιούς (την Βιβ Άλμπερτιν, πρώην μέλος των the Stilts και τον υποψήφιο για βραβείο Turner καλλιτέχνη Λίαμ Γκίλικ) στους ρόλους ενός ζεύγους καλλιτεχνών που ετοιμάζεται να μετακομίσει σε ένα σπίτι που λειτουργεί συγχρόνως ως λαβύρινθος, καταφύγιο, φυλακή, ψυχολογικό πεδίο μάχης, λίκνο έμπνευσης και οχύρωμα απέναντι στον εξωτερικό κόσμο και τις εσωτερικές αμφιβολίες. Ένα κινηματογραφικό μυστήριο και ταυτόχρονα μια μελέτη της σύγχρονης καλλιτεχνικής σκηνής, το Exhibition απέσπασε διθυραμβικές κριτικές.

Στο ημι-αυτοβιογραφικό The Souvenir (2019), η Χογκ παρουσιάζει τη σχέση μιας νεαρής φοιτήτριας κινηματογράφου (εξαιρετική η Όνορ Σουίντον – Μπερν, κόρη της Τίλντα Σουίντον) με τον μεγαλύτερης ηλικίας, εκλεπτυσμένο εραστή της. Η παρουσία του τη βοηθά να ανεξαρτητοποιηθεί από την υπερπροστατευτική της μητέρα και τους σνομπ φίλους της, ωστόσο σταδιακά βυθίζεται σε μια τοξική σχέση γεμάτη ένταση, που την απομακρύνει από τα όνειρα και τις φιλοδοξίες της. Οι πρώτες ερωτικές απογοητεύσεις, η ενηλικίωση, οι δημιουργικές αναζητήσεις απασχολούν την Χογκ στην τελευταία της ταινία, η οποία προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου και κέρδισε βραβείο της Επιτροπής στο Σάντανς, ενώ πολύ πιθανόν να ακουστεί και στα επόμενα Όσκαρ. Αυτή τη στιγμή η Χογκ ετοιμάζει το δεύτερο μέρος της ταινίας, το οποίο θα παρακολουθεί την ηρωίδα, Τζούλι, στα πρώτα της χρόνια ως νεαρής ενηλίκου.

Στο 60ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης θα προβληθεί και η πρώτη της μικρού μήκους ταινία, Caprice (1986), με την Τίλντα Σουίντον σε έναν από τους πρώτους της πρωταγωνιστικούς ρόλους.

Η δουλειά του Καταλανού σκηνοθέτη και καλλιτέχνη Άλμπερτ Σέρα εμπνέεται από τη λογοτεχνία, την ιστορία και την τέχνη. Είτε εκτυλίσσονται σε εντυπωσιακούς εξωτερικούς χώρους, είτε λαμβάνουν χώρα σε ένα μόνο δωμάτιο, οι ταινίες του Σέρα ασχολούνται με την παρακμή της εξουσίας, με τον θάνατο -τον οποίο προσεγγίζει με σαρκασμό-, ενώ βρίσκονται στο μεταίχμιο του ρομαντισμού και του ρεαλισμού. Συχνά επιλέγει να αφηγηθεί ιστορίες που έχουν σχέση με γνωστές προσωπικότητες. Από τον Δον Κιχώτη και τον Καζανόβα, στον Δράκουλα και τον Λουδοβίκο XIV, o Σέρα χειρίζεται με τρόπο πρωτότυπο τους κινηματογραφικούς του χαρακτήρες, προσδίδοντας γήινη υπόσταση σε σχεδόν μυθικές φιγούρες.

Στο 60ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης θα έχουμε την ευκαιρία να ανακαλύψουμε επτά μεγάλου μήκους και μία μικρού μήκους ταινία του. Ο σκηνοθέτης θα βρεθεί στη Θεσσαλονίκη για να παρουσιάσει το έργο του, ενώ θα δώσει και masterclass ανοιχτό στο κοινό. Ως πηγή έμπνευσης, ο σκηνοθέτης δηλώνει τους φίλους του, την ποπ μουσική και το πειραματικό σινεμά των ’60s –αλλά και τους κριτικούς κινηματογράφου της ίδιας δεκαετίας-, καθώς και τους avant-garde καλλιτέχνες των αρχών του 20ού αιώνα. Στις ταινίες του αρέσκεται να αναμειγνύει διάσημους και επαγγελματίες ηθοποιούς με ανθρώπους από την ιδιαίτερη πατρίδα του ή με ανθρώπους που βρήκε απλά στο Facebook.

Το μινιμαλιστικό Honour of the Knights (2006) φέρνει στο επίκεντρο την δονκιχωτική φιγούρα. Μόνο που εδώ δεν είναι οι περιπέτειες του διάσημου ήρωα του Μιγκέλ Θερβάντες που ενδιαφέρουν τον σκηνοθέτη, αλλά οι άσκοπες περιπλανήσεις, οι ήχοι και τα τοπία. O σκηνοθέτης επισκέπτεται ξανά το συγκεκριμένο πρότζεκτ το 2011, στο The Lord Worked Wonders in Me. Στο πλαίσιο ενός καλλιτεχνικού πρότζεκτ υπό την αιγίδα του Κέντρου Σύγχρονου Πολιτισμού της Βαρκελώνης, ο Άλμπερτ Σέρα και ο Λισάντρο Αλόνσο συμφώνησαν να ανταλλάξουν κινηματογραφικές επιστολές, όπου αμφότεροι εξερευνούν χαρακτήρες και έννοιες που άφησαν ένα ξεχωριστό στίγμα στη φιλμογραφία τους. Ο Σέρα αναθεωρεί το Honour of the Knights μεταφέροντας τους ηθοποιούς και το συνεργείο της ταινίας στο άγονο και σκληρό τοπίο της Λα Μάντσα, του αυθεντικού σκηνικού όπου εκτυλίχθηκαν οι περιπέτειες του Δον Κιχώτη.

Μια βιβλική αφήγηση, εκείνη των τριών μάγων που αναζητούν το μωρό Ιησού, γίνεται αφορμή για μια φιλοσοφική αναζήτηση στο Birdsong (2008). Ο Σέρα χρησιμοποιεί μινιμαλιστική αφήγηση και ασπρόμαυρη φωτογραφία σε μία στοχαστική και υπνωτιστική ταινία, την οποία πολλοί έσπευσαν να συγκρίνουν με το σινεμά του Καρλ Ντράγερ ή του Θόδωρου Αγγελόπουλου.

Ο Σέρα ανατρέπει ξανά τα δεδομένα με το Story of my Death (2013), στο οποίο ο θεατής παρακολουθεί μια φανταστική συνάντηση ανάμεσα στον Καζανόβα και τον κόμη Δράκουλα. Η επιθυμία και η απόλαυση, η σκοτεινή πλευρά της σεξουαλικότητας είναι έννοιες που απασχολούν εδώ τον σκηνοθέτη, σε μία αλληγορική αποτύπωση της μετάβασης της ευρωπαϊκής διανόησης από τον ρασιοναλισμό στον ρομαντισμό.

Η παρακμή και ο θάνατος του Λουδοβίκου XIV υπήρξαν πλούσια πηγή έμπνευσης για τον Άλμπερτ Σέρα. Το Roi Soleil (2018), ένα έργο που παρουσίασε στην γκαλερί Tate Modern, συνδυάζει στοιχεία περφόρμανς, installation και κινηματογράφου και παρακολουθεί τις τελευταίες ημέρες της ζωής του μονάρχη. Το θέμα απασχόλησε τον σκηνοθέτη και στην ταινία Ο Θάνατος του Λουδοβίκου XIV (2016), όπου ο Ζαν – Πιέρ Λεό ερμηνεύει με τρόπο συγκλονιστικό έναν ισχυρό άνθρωπο που στέκεται ανίσχυρος απέναντι στην αγωνία του τέλους. Στο 60ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης θα έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε και τις δύο εκδοχές.

Η πιο πρόσφατη ταινία του Σέρα, Liberté (2019) διαδραματίζεται λίγο πριν το ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης και παρακολουθεί τις νυχτερινές περιπλανήσεις μιας ομάδας αριστοκρατών, των Libertines που το 1774 εγκαταλείπουν τη Γαλλία, αναζητώντας καταφύγιο στη Γερμανία, όπου αρχίζουν να ζουν μια ζωή πέρα από ηθικούς κανόνες και όρια. Ένα γκροτέσκο, προκλητικό και φιλήδονο ταμπλό βιβάν της παρηκμασμένης Παλαιάς Ευρώπης, η οποία αντιστέκεται σθεναρά στην πνευματική, ηθική και σεξουαλική απελευθέρωση. Ο Σέρα ασχολείται πάλι με την παρακμή και την εξουσία σε μια ταινία που απέσπασε εξαιρετικές κριτικές και βραβεύτηκε με ειδικό βραβείο της Επιτροπής του τμήματος «Ένα Κάποιο Βλέμμα» του Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών.

Στο 60ό ΦΚΘ θα προβληθεί και η μικρού μήκους Cuba Libre (2013), μια ταινία – φόρος τιμής στο σινεμά του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ. Η ταινία είναι γυρισμένη σε ένα παρακμιακό, αλλά γοητευτικό νυχτερινό κλαμπ και περιλαμβάνει χαρακτήρες και μοτίβα που μοιάζει να έχουν ξεπηδήσει απευθείας από το φασμπιντερικό σύμπαν.

Βάλτε στο πρόγραμμά σας κάποιες από τις δημιουργίες των δυο τιμώμενων προσώπων του φετινού φεστιβάλ, μιας και δύσκολα θα σας ξαναδοθεί αντίστοιχη ευκαιρία. Άλλωστε αυτή είναι η ίσως και η βασική ουσία του Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης, αυτής της γιορτής της έβδομης τεχνης που λαμβάνει χώρα στην πόλη μας τα τελευταία εξήντα χρόνια, η γνωριμία δηλαδή με άγνωστες μέχρι τώρα κινηματογραφικές φωνές που αξίζει να τις ακούσετε. Ανοίξτε μάτια και αυτιά λοιπόν.

Καλό φεστιβάλ!

Προς το Τέμενος: Το πειραματικό σινεμά των Γκρέγκορι Μαρκόπουλος και Ρόμπερτ Μπίβερς

Μανασής Ορέστης

Ένα αφιέρωμα στο πρωτοποριακό, πειραματικό σινεμά του Γκρέγκορι Μαρκόπουλος και του Ρόμπερτ Μπίβερς διοργανώνει το 60ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

Το αφιέρωμα με τίτλο «Προς το Τέμενος: Γκρέγκορι Μαρκόπουλος και Ρόμπερτ Μπίβερς» αποτελείται από 12 ταινίες. To Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης διοργανώνει, στο πλαίσιο του αφιερώματος, μια ανοιχτή συζήτηση ανάμεσα στον Ρόμπερτ Μπίβερς και τον Μαρκ Γουέμπερ, κιθαρίστα των Pulp, μελετητή του έργου του Μαρκόπουλου και ανεξάρτητο επιμελητή ταινιών και βίντεο στο BFI, το Tate Modern, το Κέντρο Πομπιντού κ.ά. Την επιμέλεια του αφιερώματος έχει η κριτικός Γεωργία Κορώση.

Από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του αβάν γκαρντ σινεμά, ο Γκρέγκορι Μαρκόπουλος γύρισε από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 έως τον θάνατό του, το 1992, δεκάδες ταινίες. Στο έργο του χρησιμοποιούσε θέματα από τη μυθολογία και τη λογοτεχνία, μεταφέροντάς τα σε ένα σύγχρονο πλαίσιο. Η πρωτοποριακή του ματιά, η αισθαντική χρήση του χρώματος και οι κινηματογραφικοί του νεωτερισμοί εντυπωσίασαν καλλιτέχνες όπως ο Άντι Γουόρχολ και ο Γιόνας Μέκας.

Γεννήθηκε στο Οχάιο το 1928 από έλληνες μετανάστες. Ξεκίνησε να γυρίζει ταινίες σε 8mm σε πολύ νεαρή ηλικία. Το 1967 εγκαταλείπει τις ΗΠΑ και εγκαθίσταται στην Ευρώπη. Σταδιακά εξαφανίζεται οικειοθελώς από τα κινηματογραφικά δρώμενα και αποσύρει τις ταινίες του από την κυκλοφορία, ενώ αρνείται να παραχωρήσει οποιαδήποτε συνέντευξη. Παρότι συνέχισε να σκηνοθετεί, το έργο του παρέμεινε εν πολλοίς άγνωστο για σχεδόν 30 χρόνια.

Πίστευε ότι το σινεμά είναι μια ενδοσκοπική, θεραπευτική εμπειρία. Θεωρώντας ότι ο κινηματογραφιστής είναι υπεύθυνος για όλες τις πλευρές του έργου του, ο Μαρκόπουλος συνέλαβε την ιδέα για το Τέμενος, έναν χώρο παρουσίασης, διατήρησης και μελέτης ταινιών. Στο πλαίσιο αυτό, αποφάσισε να μοντάρει ξανά το έργο του, δημιουργώντας ένα magnum opus διάρκειας 80 ωρών με τίτλο «Ενιαίος», με σκοπό να προβληθεί μόνο στην πατρογονική εστία του, στην Λυσσαρέα Αρκαδίας. Το όραμά του έγινε εφικτό μετά τον θάνατό του και το έργο του προβάλλεται στο απομονωμένο αυτό χωριό της Πελοποννήσου κάθε τέσσερα χρόνια (από το 2004). To Devotion της Γεωργίας Κορώση που θα προβληθεί στο 60ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης αποτελεί μια σπάνια οπτική μαρτυρία τής τελευταίας διοργάνωσης τον Ιούλιο του 2016. Πρόκειται για ένα συναρπαστικό προσκύνημα και μια πράξη λεπταίσθητης αγάπης για τη δουλειά ενός από τους λιγότερο γνωστούς πρωταγωνιστές του αβάν γκαρντ κινηματογράφου.

Ο Ρόμπερτ Μπίβερς γεννήθηκε στο Μπρούκλαϊν της Μασαχουσέτης και φοίτησε στην Ακαδημία Deerfield προτού συνδεθεί με τον ανεξάρτητο κινηματογραφιστή Γκρέγκορι Μαρκόπουλος, το 1966. Την επόμενη χρονιά μετακόμισαν στην Ευρώπη και απέσυραν τις ταινίες τους από την επίσημη διανομή, με αποτέλεσμα οι ταινίες του Μπίβερς να μην προβληθούν στις ΗΠΑ μέχρι και το 1996.

Οι ταινίες

To Christmas U.S.A. (1949) θεωρείται μία από τις σημαντικότερες δημιουργίες της μεταπολεμικής Αμερικής. Ο Γκρέγκορι Μαρκόπουλος ασχολείται με τις έννοιες θηλυκό/αρσενικό, καταφέρνοντας μέσα σε 13 λεπτά να σκιαγραφήσει τον queer ψυχισμό, κινηματογραφώντας απαρατήρητες γωνίες, απομονωμένα δωμάτια, δάση, υποφωτισμένα κτίρια.

Μεταφορά της ιστορίας του Ιππόλυτου, το Twice a Man (1963) χρησιμοποιεί αφαιρετικές αφηγήσεις. Η ταινία επικεντρώνεται στην μελαγχολική φιγούρα του Ασκληπιού και την εμμονή του με τον Ιππόλυτο με μία ποιητική προσέγγιση, κάνοντας συμβολική χρήση του χρώματος και του μοντάζ.

Αναμνήσεις, χρώμα, φως μπλέκονται στο πορτραίτο ενός χώρου στο επτάλεπτο Ming Green (1966), το οποίο ο Γκρέγκορι Μαρκόπουλος γυρίζει την άνοιξη του 1966, ενώ ετοιμάζεται να αφήσει το διαμέρισμά του στο Γκρίνουιτς Βίλατζ.

Στο The Illiac Passion (1967) ο Μαρκόπουλος μεταφέρει τον μύθο του Προμηθέα Δεσμώτη στην underground σκηνή της Νέας Υόρκης τη δεκαετία του 1960. Ο Άντι Γουόρχολ κάνει την εμφάνισή του πάνω σε ποδήλατο γυμναστικής στον ρόλο του Ποσειδώνα.

Το Bliss (1967) είναι η πρώτη ταινία του Γκρέγκορι Μαρκόπουλος μετά την εγκατάστασή του στην Ευρώπη. Μέσα σε έξι λεπτά επιχειρεί μια καταγραφή του εσωτερικού του βυζαντινού ναού του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στην Ύδρα, μέσα από εικόνες απόκοσμης ομορφιάς, που αποπνέουν μια μακάρια αίσθηση βαθιάς γαλήνης.

Ο Γκρέγκορι Μαρκόπουλος έλεγε για τοThe Mysteries(1968): «Στην ταινία μου υπαινίσσομαι πως δεν υπάρχει μεγαλύτερο μυστήριο από τους πρωταγωνιστές. Ο Πόλεμος εξισώνεται με τον Έρωτα για την ίδια τη φύση τους. Οι συνέπειες είναι αναπόφευκτες, αλλά συνιστούν και μια φυσιολογική ανθρώπινη συνθήκη, για την οποία, όπως και οι αρχαίοι μας πρόγονοι, δεν μπορούμε παρά να δείξουμε έλεος και κατανόηση. Εκεί έγκειται το μυστήριο. Όλα τα υπόλοιπα δεν έχουν σημασία… Αυτοί που είναι ικανοί να δουν τις πλείστες οπτικές επισκέψεις κι εκφράσεις που προσφέρει η ταινία, θα καταλάβουν ποιο είναι το Απόλυτο Μυστήριο του έργου μου».

To Portrait of Gilbert & George (aka Gibralta, 1975) είναι ένα πορτραίτο των δύο διάσημων Βρετανών καλλιτεχνών -εδώ παρουσιάζονται ως ζωντανά γλυπτά- γυρισμένο στο Παρίσι στη διάρκεια έκθεσής τους. Όπως αναφέρει η κριτικός Έρικα Μπάλσομ, «αν και πρόκειται για ένα πορτρέτο του καλλιτεχνικού διδύμου, η ταινία δεν ενδίδει σε κανένα από τα προνόμια της ορατότητας, στα οποία συχνά επαφίεται το είδος της προσωπογραφίας…»

Το Early Monthly Segments (2002) αποτελείται από σύντομα αποσπάσματα και ασκήσεις που κινηματογράφησε από το 1967 έως το 1970 ο Ρόμπερτ Μπίβερς, χρησιμοποιώντας την κάμερα Bolex 16 χιλιοστών και την αντίστροφη των χρωμάτων στο έγχρωμο φιλμ.

Στο Pitcher of Colored Light (2007), ο Μπίβερς κινηματογραφεί το σπίτι της μητέρας του και τον κήπο της, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις σκιές. Ο ίδιος ο Μπίβερς γράφει για την ταινία: «Μια φωνή μέσα στο φιλμ ενεργοποιεί τη μνήμη. Οι τοίχοι είναι οθόνες μέσα από τις οποίες περνάω στην ενδημική ιδιωτικότητα.»

Το The Suppliant (2010) είναι μια πεντάλεπτη μικρού μήκους ταινία που λειτουργεί ως καμβάς, όπου αποτυπώνεται τόσο το αγαλματίδιο του τίτλου της ταινίας όσο και το πρόσωπο (καλλιτέχνης/φίλος) που το «φιλοξενεί». Ο φακός του Μπίβερς εξερευνά κάθε σπιθαμή από τη λεία επιφάνεια του αγάλματος, σαν μια επίκληση στην πνευματική και ζωογόνο του δύναμη, με εμβόλιμα κοντινά πλάνα στο κεφάλι, στον κορμό και στο ένα του χέρι που αιωρείται με χάρη και κομψότητα. Ο ηχητικός διάκοσμος είναι δωρικός και διαυγής. Χωρίς ούτε ένα πλάνο που να περιλαμβάνει τον ένοικο του διαμερίσματος, οι εικόνες και οι ήχοι σμιλεύουν το πορτρέτο μιας ζωής μοναχικής.

Στο Among the Eucalyptuses (2017) ο Ρόμπερτ Μπίβερς κινηματογραφεί παλιά εργοστάσια και τις μηχανές τους, αποθήκες, ετοιμόρροπα κτίρια και σιδηροδρομικές ράγες στον Πειραιά, οι οποίες αντιπαραβάλλονται με μνημεία και αρχαία αγάλματα. Το μακρινό παρελθόν και το παρόν που ξεθωριάζει, δύο κόσμοι διαφορετικοί που συνυπάρχουν και συγκρούονται. Μια λυρική πραγματεία για τον χρόνο που παγώνει, διάρκειας τεσσάρων λεπτών.

Αν είστε φίλοι του πειραματικού κινηματογράφου, σίγουρα θα αγκαλιάσετε το συγκεκριμένο αφιέρωμα. Αν πάλι δεν είστε, μπορείτε να γίνετε. Δείτε το σαν πείραμα!

Καλό φεστιβάλ!

Ένα Κόμικ Για Το Φεστιβάλ, Αλλά Και Μια Μεγάλη Έκθεση Με Το Εικαστικό Έργο Του Νίκου Κούνδουρου

Μανασής Ορέστης

Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης πέρα από την μεγαλύτερη γιορτή της έβδομης τέχνης της πόλης, αποτελεί έναν γενικότερο φάρο πολιτισμού και δεν έκρυψε ποτέ την αγάπη του για τις υπόλοιπες καλλιτεχνικές δράσεις και πρωτοβουλίες. Η παραπληρωματική του αυτή σχέση με τις λοιπές τέχνες εκφράζεται φέτος με δύο τρόπους. Αφενός με την έκδοση ενός εξαιρετικού κόμικ εμπνευσμένο από τα εξήντα χρόνια του φεστιβάλ, αφετέρου με μια μεγάλη έκθεση, αφιερωμένη στο εικαστικό έργο του τεράστιου Νίκου Κούνδουρου.

Έξι δεκαετίες που συνδέουν πολλά, κάτω από έναν τίτλο. Τον Θόδωρο Αγγελόπουλο και τον Φίνο, με τον Τζιμ Τζάρμους και την ψηφιακή εποχή. Την ΕΜΣ και τον β’ εξώστη με την Κατρίν Ντενέβ και τους νέους έλληνες δημιουργούς. Τον Χρυσό Αλέξανδρο με το Πρώτο Πλάνο. Τον Θερμαϊκό με το παγκόσμιο σινεμά. Τον «ΕΞΩΣΤΗ» μας με το «Φιλμ Νουάρ»

Ένα φιλμ νουάρ είναι και η δημιουργία των comic artists Γιώργου Γούση, Παναγιώτη Πανταζή και Γεωργίας Ζάχαρη, οι οποίοι έγραψαν και σχεδίασαν μια ερωτική ιστορία που μιλά ταυτόχρονα για σινεμά, τέχνη, αλλά και για την ίδια τη ζωή. Άλλωστε το Φεστιβάλ δεν είναι μόνο οι ταινίες: είναι οι μέρες και οι νύχτες, οι σκοτεινές αίθουσες, τα φωτεινά πρωινά στη θάλασσα και η κοσμοσυρροή στα μπαρ, οι γνωριμίες, οι συνεργασίες κι οι συμπαραγωγές, οι συζητήσεις για το τι επιφυλάσσει το μέλλον.

Οι δύο ήρωες, ο Σωτήρης και η Ντάρια, μπλέκονται με την ιστορία του Φεστιβάλ, καθώς κινούνται, αγαπιούνται, μεγαλώνουν και ωριμάζουν σε τρεις εποχές του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης: στο παρόν, το παρελθόν και το μέλλον του. Τη σχέση τους κατευθύνουν και σχολιάζουν, άχρονα, άνθρωποι που μέσα στις δεκαετίες του Φεστιβάλ έχουν δουλέψει γι’ αυτό ή του έχουν προσφέρει τις ταινίες και τα κείμενά τους. Από τον Νάνι Μορέτι στον Νίκο Νικολαΐδη (προσωπική αδυναμία ο περιπτεράς Σταύρος Τσιώλης), αγαπημένοι κινηματογραφιστές και ηθοποιοί κάνουν την εμφάνισή τους (μέσα από τα καρέ του κόμικ) στον αστικό ιστό της Θεσσαλονίκης, αλλά και στους χώρους του Φεστιβάλ.

Πέρα λοιπόν από τις ταινίες, το 60ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης παρουσιάζει μια μεγάλη έκθεση, αφιερωμένη στο εικαστικό έργο του Νίκου Κούνδουρου, σε χώρο που θα διαμορφωθεί ειδικά στην Προβλήτα Α΄ του Λιμανιού της Θεσσαλονίκης. Τα εγκαίνια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν στην διάρκεια της 60ής διοργάνωσης που θα λάβει χώρα από τις 31 Οκτωβρίου έως τις 10 Νοεμβρίου 2019.

Μέσα από ζωγραφικά έργα του Νίκου Κούνδουρου (πολλά από τα οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό) η έκθεση επιχειρεί μια χαρτογράφηση του εικαστικού κόσμου του σκηνοθέτη. Στην έκθεση περιλαμβάνονται, επίσης, ελαιογραφίες, σκίτσα, κοστούμια, μάσκες, επιστολές, ημερολόγια, σημειώσεις και προσωπικά αντικείμενα -ανάμεσά τους και η αγαπημένη του παλέτα με την αυτοπροσωπογραφία του.

Οι ταινίες του έχουν καθορίσει τον ελληνικό κινηματογράφο, όμως, ο Νίκος Κούνδουρος δεν σταματά να μας ξαφνιάζει: η έκθεση που το Φεστιβάλ έχει την τιμή να παρουσιάζει, αποκαλύπτει μικρά και μεγάλα μυστικά της τέχνης του. «Σε κάθε πλάνο των ταινιών του νιώθαμε πάντα το βλέμμα του ζωγράφου. Τώρα, σ’ αυτή την έκθεση, θα ανακαλύψουμε την καταγωγή αυτού του βλέμματος, το οποίο στην πραγματικότητα ορίζει τη γέννηση του σύγχρονου ελληνικού κινηματογράφου» σημειώνει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Ορέστης Ανδρεαδάκης.

Στα έργα συναντά κανείς το αχόρταγο, σαρωτικό βλέμμα του Νίκου Κούνδουρου και την ανάγκη του να αποτυπώσει τον κόσμο με τα δικά του χρώματα, τα βυζαντινά, τις αποχρώσεις της λαϊκής παράδοσης, της Ελλάδας, των σωμάτων και των αγίων της.

Ο Νίκος Κούνδουρος αγαπήθηκε κι αποθεώθηκε ως κινηματογραφιστής, μα ο ζωγράφος δεν τον εγκατέλειψε ποτέ. Γυναίκες, άγιοι, δαίμονες, μάσκες ως όργανα εξαπάτησης και λατρείας, ήρωες του πραγματικού κόσμου, γυμνά σώματα ανυψωμένα σε σύμβολα, μύθοι, σκιές και φως αναμετρήθηκαν με τον ζωγράφο Νίκο Κούνδουρο. Στα χρόνια της σχολής, στη Μακρόνησο (από όπου και μια προσωπογραφία τού επίσης εξόριστου, Θανάση Βέγγου), αλλά και μετά, στα διαλείμματα των ταινιών του, η ζωγραφική αποτέλεσε το καταφύγιό του. «Αν ο Μπάυρον δεν γίνει καλή ταινία –πιο καλή από καλή- θα τα παρατήσω και θα γίνω πάλι ζωγράφος, αθώος και ανυποψίαστος σαν τους πρωτόπλαστους πριν δαγκώσουν το πονηρεμένο μήλο» έγραφε στη σύζυγό του Σωτηρία Ματζίρη – Κούνδουρου από την Κριμαία όπου γύριζε το Μπάυρον.

Μαθήτευσε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, στην οποία μπήκε με ψεύτικο πιστοποιητικό ηλικίας όταν ήταν μόλις 16 ετών. Δάσκαλός του ήταν ο Μιχάλης Τόμπρος και πρότυπό του ο Γιάννης Μόραλης. Το έργο του εμπνέεται από τον Φώτη Κόντογλου, στον οποίο, μάλιστα, αφιέρωσε μία σύνθεση που έφτιαξε στο ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου στην Κρήτη. Εκεί, ο Κούνδουρος τοποθετεί δίπλα στους Αποστόλους και τους ιερείς, χωρικούς και γυναικόπαιδα. Η ζωγραφική του εμπνέεται από τη λαϊκή τέχνη, την κρητική παράδοση και την εκκλησιαστική ζωγραφική –κυρίως τη μεταβυζαντινή τέχνη της Κρήτης, τον γενέθλιο τόπο του.

Η σχέση του με την εκκλησιαστική τέχνη ξεκίνησε, άλλωστε, από όταν ήταν πολύ μικρός, από τις θρησκευτικές εικόνες που συνέλεγε ο πατέρας του. Αργότερα, ο ασκητής ζωγράφος συνομίλησε με τον πληθωρικό σκηνοθέτη και οι δυο τους, ο εξής ένας, μετουσίωσε όσα έζησε, όσα τον όρισαν και τον έπλασαν, σε έναν μοναδικό κόσμο, κινηματογραφικό και εικαστικό. «Ήθελα να ’μαι ζωγράφος μοναχικός. Είχα μια πίστη καλογερίστικη για τη ζωγραφική, τον ασκητισμό, ονειρευόμουνα μια μοναξιά γεμάτη φως… Τα πρόδωσα όλα; Μου θόλωσε το νου η θριαμβευτική ζωγραφική της κινούμενης εικόνας. Κι έκανα ταινίες» έλεγε ο ίδιος.

Η έκθεση πραγματοποιείται με την πολύτιμη συμβολή και συνεργασία της Σωτηρίας Ματζίρη – Κούνδουρου, σε επιμέλεια του ιστορικού τέχνης Γιώργου Μυλωνά. Επιστημονικός σύμβουλος της έκθεσης, η ανθρωπολόγος Μαρία Καραμητσοπούλου.

Δείτε όσες περισσότερες ταινίες μπορείτε, μα βρείτε χρόνο να επισκεφτείτε και αυτήν την υπέροχη, «κινηματογραφική» έκθεση, αλλά και να προμηθευτείτε το κόμικ του φεστιβάλ, το οποίο θα κυκλοφορήσει και στα αγγλικά. Για δέκα μέρες η πόλη φοράει τα γιορτινά της κι ετοιμάζεται να υποδεχθεί και να γεμίσει αίθουσες και καρδιές. Φορέστε κι εσείς το πιο γιορτινό σας χαμόγελο κι αφεθείτε στις εικόνες και την αύρα του μαγικού αυτού δεκαημέρου.

 Καλό Φεστιβάλ!