The Favourite – Γιώργος Λάνθιμος
Απόφοιτος της Σχολής Κινηματογράφου Τηλεόρασης του Λυκούργου Σταυράκου, ο Γιώργος Λάνθιμος, παρουσιάζεται στα κινηματογραφικά πράγματα το 1995, στο 18ο Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους της Δράμας, με την δεκάλεπτη σε 16 χιλιοστά ταινία «Ο βιασμός της Χλόης», σε σκηνοθεσία, σενάριο και μοντάζ δικά του, ενώ η αναπόφευκτη αναφορά στο «Δάφνις και Χλόη» του Λόγγου διατηρείται με τη μουσική του Maurice Ravel.
Τα επόμενα χρόνια, θα σκηνοθετήσει βίντεο κλιπ για τη Δέσποινα Βανδή, την Κατερίνα Κυρμιζή και τον Σάκη Ρουβά, δραστηριότητα στην οποία θα επιστρέψει το 2014, με τη σκηνοθεσία του “Baby Asteroid” του Leon of Athens. Παράλληλα, ασχολείται με τη διαφήμιση.
Το 2001, θα σκηνοθετήσει με τον Λάκη Λαζόπουλο την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία «Ο καλύτερός μου φίλος», στην οποία, με τη συμμετοχή γνωστών ηθοποιών του ελληνικού κινηματογράφου όπως η Βέρα Κρούσκα και ο Αντώνης Καφετζόπουλος και την υποστήριξη του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, οι (αν)ασφάλειες, τα bonus, οι σχέσεις και οι φιλίες, θα ανακατευτούν όταν «η πίστις αποθνήσκει» για να εμφανιστεί η ελληνίδα μάνα και να αρχίσει η περιπλάνηση και η κωμωδία. Την επόμενη χρονιά και επίσης με την υποστήριξη του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, θα παρουσιαστεί με την μικρού μήκους “Uranisco Disco”, όπου η φιλοδοξία για cinéma vérité αναμειγνύονται με την pizza και τη γειτονιά.
Την ίδια δεκαετία, και ενώ θα συμμετάσχει στην ομάδα για τη διοργάνωση της τελετής έναρξης της 28ης Ολυμπιάδας στην Αθήνα το 2004, θα ασχοληθεί με το θέατρο, στο «Δ.Δ.Δ.» του Δημήτρη Δημητριάδη το 2003, το “Blaubart” της Dea Loher το 2004, το “Natura morta in un fosso” του Fausto Paravidino το 2008, ενώ θα περάσει και στη νέα δεκαετία με το «Πλατόνοφ» του Αντόν Τσέχωφ στο Εθνικό Θέατρο το 2011.
Ταυτόχρονα, το οδοιπορικό στον κινηματογράφο, όπως και στη διαφήμιση, συνεχίζεται και, το 2005, ο Γιώργος Λάνθιμος παρουσιάζει την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του «Κινέττα», σε αποκλειστικά δική του σκηνοθεσία, ενώ το σενάριο συνυπογράφει και ο Γιώργος Κακανάκης. Την ταινία, πέρα από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, ενισχύουν οικονομικά τρεις διαφημιστικές εταιρείες. Η θάλασσα, ο τουρισμός, η μετανάστευση, οι BMW, το έγκλημα και το αστυνομικό δαιμόνιο συνδυάζονται με τη φωτογραφία και τα τουριστικά επαγγέλματα, με ένα αισθητικό αποτέλεσμα που, πέρα από το διαγωνιστικό τμήμα του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης, θα επιλεγεί για τα Φεστιβάλ του Τορόντο και του Βερολίνου.
Ωστόσο, θα είναι η επόμενη ταινία του Γιώργου Λάνθιμου, ο «Κυνόδοντας», επίσης με τη συνδρομή του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, που θα του αποφέρει το Βραβείο “Un Certain Regard”, στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Καννών, το 2009, θα τον κάνει γνωστό στο ευρύ κοινό και θα του δώσει την υποψηφιότητα για Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας, το 2011. Η (σκληρο)πυρηνική οικογένεια, ο εγκλεισμός και η απομόνωση από τον έξω κόσμο, η ενδογαμία, η σύγχυση των σημαινόντων και των σημαινόμενων, ο φασισμός και ο σαρκασμός, η αλληγορία και, τελικά, η αποδόμηση θα αναδυθούν ως χαρακτηριστικά ενός συγκεκριμένου και αναγνωρίσιμου κινηματογραφικού ύφους.
Το 2010, επίσης, ο Γιώργος Λάνθιμος θα υποστηρίξει την παραγωγή του «Attenberg» της Αθηνάς Ραχήλ Τσαγγάρη, ταινία στην οποία θα μετρήσει και τις υποκριτικές του ικανότητες. Την επόμενη χρονιά, θα παρουσιάσει τις «Άλπεις», κινηματογράφηση μιας ομάδας που προσφέρει υπηρεσίες συναισθηματικών υποκατάστατων στην αληθινή ζωή. Οι «Άλπεις» θα κερδίσουν το Βραβείο Καλύτερου Σεναρίου στο Φεστιβάλ Βενετίας το 2011 και το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας στο Φεστιβάλ του Σίνδεϊ το 2012. Το 2013, ο Γιώργος Λάνθιμος θα συμμετάσχει στο ντοκιμαντέρ “Venice 70: Future Reloaded”, με τη σκηνοθεσία μίας από τις 70 μικρού μήκους ταινίες για το σινεμά και το μέλλον του.
Το 2015, με την υποστήριξη του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, η πρώτη του αγγλόφωνη ταινία «Ο Αστακός» (The Lobster), με τους Colin Farrell και Rachel Weisz στους κεντρικούς ρόλους μιας δυστοπικής υπόθεσης, όπου η κοινωνική αναπαραγωγή και ο κομφορμισμός επιβάλλονται στην πιο ακραία τους μορφή, με τιμωρία για την ανυπακοή τη μεταμόρφωση και διέξοδο την απόδραση, τη μοναχικότητα και τελικά τη μυστικότητα του έρωτα, θα αποφέρει στον Γιώργο Λάνθιμο το Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Καννών του 2015. Το ίδιο έτος, η ταινία κερδίζει από τα Βραβεία Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου Βραβείο Σεναρίου και Κουστουμιών, ενώ, το 2017, προτείνεται για Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Σεναρίου και ο Colin Farrell προτείνεται για Χρυσή Σφαίρα για την ερμηνεία του στην ταινία.
Δύο χρόνια αργότερα, το 2017, «Ο θάνατος του ιερού ελαφιού» (The killing of a sacred deer) με τους Colin Farrell, Nicole Kidman και Barry Keoghan στους βασικούς ρόλους, και μια υπόθεση τιμωρίας, εκδίκησης και επίδοσης δικαιοσύνης που παραπέμπει στο μύθο της Ιφιγένειας, θα κερδίσει στο Φεστιβάλ των Καννών το Βραβείο Καλύτερου Σεναρίου και θα προταθεί για Βραβείο Σκηνοθεσίας, Σεναρίου και Ερμηνείας (Colin Farrell) της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου.
Η καλύτερη έκπληξη μέχρι τώρα, ωστόσο, ήρθε φέτος από το 75ο Φεστιβάλ Βενετίας, όπου το “The Favourite”, η τελευταία ταινία του Γιώργου Λάνθιμου, με τις Olivia Colman, Emma Stone και Rachel Weisz στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, κέρδισε το Μεγάλο Βραβείο Κριτικής, τον Ασημένιο Λέοντα, και η Olivia Colman το Βραβείο Καλύτερου Γυναικείου Ρόλου.
Πρόκειται για μία ακόμη αγγλόφωνη ταινία του Γιώργου Λάνθιμου, σε σενάριο αυτή τη φορά των Deborah Davis και Tony McNamara, η υπόθεση της οποίας τοποθετείται στη Μεγάλη Βρετανία των αρχών του 18ου αιώνα και τη βασιλεία της Άννας Στιούαρτ (1702-1714). Η ταινία αναφέρεται σε μια ιδιαίτερα ταραγμένη ιστορική περίοδο της Νεώτερης Ευρωπαϊκής Ιστορίας, όπου την ένωση των Βασιλείων της Αγγλίας, Σκωτίας, Ιρλανδίας ακολουθεί το Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας, ενώ έχει ήδη επέλθει η εμπλοκή στον Πόλεμο της Ισπανικής Διαδοχής, και ο δικομματισμός παγιώνεται ως χαρακτηριστικό της κοινοβουλευτικής διακυβέρνησης στη Μεγάλη Βρετανία. Και ενώ στην εραλδική κυριαρχεί το κόκκινο ρόδο των Τυδόρ και το Σκωτικό αγκάθι, τα μπουκέτα των σκηνικών παραπέμπουν στον Φλαμανδό ζωγράφο νεκρής φύσης του 17ου αιώνα Nicolaes van Verendael, οι τοιχοτάπητες λίγους παραπέμπουν στο Βασιλικό Εργοστάσιο Ταπήτων που λίγο αργότερα, το 1721, θα ιδρύσει ο Φίλιππος Ε’ της Ισπανίας και περισσότερους στο «γαϊτανάκι της ζωής» (“the rich tapestry of life”), ο Γιώργος Λάνθιμος φαίνεται να επιλέγει τη δεύτερη κατηγορία.
Έτσι, ενώ η ταινία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ταινία εποχής και μάλιστα αγγλικού μπαρόκ, ο σκηνοθέτης φαίνεται να ρίχνει το βάρος των βιβλίων της βασιλικής βιβλιοθήκης στο θηλυκό τρίγωνο εξουσίας (αποτελούμενο από τη Βασίλισσα Άννα που ενσαρκώνει η Olivia Colman, την Rachel Weisz’s στο ρόλο της Lady Sarah Churchill ή Lady Marlborough και την Emma Stone στο ρόλο της Abigail Masham), με τον ίδιο τρόπο που αυτές τα εκτοξεύουν μεταξύ τους, με κωμικό μακιαβελικό ύφος και ύπουλη καυστικότητα, ενώ το ανδρικό φύλο φαίνεται να περνάει στο δεύτερο πλάνο, στον πόλεμο των στρατών και στο γκροτέσκο.
Η προσβασιμότητα της ταινίας φαίνεται να επιτυγχάνεται με διάφορα μέσα, μεταξύ των οποίων η χρήση της γλώσσας (και της αθυροστομίας – c-word), τα απλουστευμένα κοστούμια, τη χρήση του φωτός των κεριών και των ευρυγώνιων φακών. Η ταινία φαίνεται να ισορροπεί μεταξύ ιστορίας και αϊστορικής περιγραφής , επικεντρώνοντας στις σχέσεις εξουσίας, στο πνεύμα των τρόπων, των νόμων και των φόρων, στην απομόνωση ενός κέντρου εξουσίας από τον έξω κόσμο, στο μεταίχμιο της πολιτικής και της διαδοχής. Πρόκειται μάλλον για μεγάλο ρίσκο αυτή η προσπάθεια του περάσματος από το ιστορικό, στο σύγχρονο.
Η ταινία σήμανε αυτές τις μέρες την έναρξη του Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης και προς το τέλος του Νοέμβρη θα προβληθεί στις αίθουσες μιας χώρας που μόνο οι πανεπιστημιακοί φαίνεται να γνωρίζουν για το θεσμό της βασιλείας. Δεν είναι άσχημη η επιλογή της διανομής για την πορεία προς τα Όσκαρ. Από πλευράς μας, ευχόμαστε τα καλύτερα στην ταινία και στον σκηνοθέτη της και τους συντελεστές της στο εγχείρημα σε σχέση με την (ανα)τροπή της ιστορίας.
Αθηνά Χαραλαμπόγλου (Athena Charalamboglou) για το Φιλμ νουάρ