Το φετινό Πειραματικό Φόρουμ, υποφέροντας κι αυτό από τις γενικότερες περικοπές κονδυλίων του 52ου Φεστιβάλ, έκανε θέμα του τον εφιάλτη του: μια ενδεχόμενη εξαφάνιση ή την απαξίωση και απομυθοποίησή του. Η συντέλεια του μύθου που χτίζεται γύρω από την εξαφάνιση ενός καλλιτέχνη (είτε εσκεμμένη είτε τυχαία), αλλά και οι αναστροφές αυτής, η οργουελική εξαφάνιση ενός δημιουργού / η απογοητευτική επανεμφάνιση που διαλύει το μύθο / η συχνότατη προβολή και η επανάληψη που κουράζει και ξεφουσκώνει / η υπερβολική ανάλυση μέχρι διυλίσεως του κώνωπα, η οποία ατροφεί και στραγγαλίζει το μύθο.
Ούτως ή άλλως, ο εμπνευστής και καλλιτεχνικός υπεύθυνος του τμήματος αυτού, Βασίλης Μπούρικας, πιστεύει στο «εν το ευ το πολύ» και «ουκ εν τω πολλώ» κι αυτό το αποδεικνύει κάθε χρόνο. Πέρα από το ενδιαφέρον του δίπολου τίτλου Μύθος / Εξαφάνιση ο μεγαλύτερος μαγνήτης αυτού του τμήματος ήταν και εξακολουθεί να παραμένει το περιεχόμενό του: σινεμά και βίντεο στα όρια του μέσου, στα όρια της θέασης και του θεατή, με χιούμορ σουρεαλιστικό ή διαστροφικό, χωρίς εμπορικούς και οικονομικούς ενδοιασμούς και χωρίς μπάτζετ ενίοτε, ενάντια στον εμπορευματικό διασυρμό της 7ης και άλλων τεχνών, κόντρα στις νόρμες και τα καλούπια, κατά της μονοτονίας και της ομογενοποίησης.
Παράδειγμα προς θέαση η Collectif Jeune Cinema (CJC), που φέτος γιορτάζει 40 χρόνια διαφωρετικού (με ωμέγα) κινηματογράφου. Η απαρχή της ομάδας βρίσκεται στο μακρινό 1970 και οφείλει τη συγκρότησή της στον γαλλικό Μάη και στο οργανωτικό πνεύμα του Μαρσέλ Μαζέ. Η εξαφάνισή της τη δεκαετία 1989 – 1998 συμπίπτει με τη ραγδαία άνοδο του γαλλικού εμπορικού σινεμά. Το 1999 επανιδρύθηκε και αριθμεί σήμερα πάνω από 900 πειραματικά φιλμάκια. Στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ θα δούμε 15 από αυτά που καλύπτουν χρονολογικά όλο το φάσμα με ηχηρότερα ονόματα τη Μαργκερίτ Ντιράς, τον Κάρπο Γκόντινα, τον Μορίς Λεμέτρ, τον Διονύση Ανδρώνη και τον ίδιο τον Μαρσέλ Μαζέ, ο οποίος θα εμφανιστεί και ζωντανός ενώπιόν μας.
Δεύτερο παράδειγμα η σουρεαλιστική σλοβενική ομάδα OM Production, με έδρα τη Λουμπλιάνα, που διακήρυξε την αντι-στατική-τέχνη (Anti-Stand-Art) και δημιούργησε 41 ταινιάκια σε 13 χρόνια (1975 – 1987). Κατόπιν εξαφανίστηκε, τόσο ξαφνικά όσο και εμφανίστηκε. Δέκα χρόνια πριν, τα μικρά παράξενα φιλμ ανακαλύφθηκαν σε μουσουλμανικό τέμενος της πόλης Κόπερ-Καποδίστρια το οποίο μετατράπηκε σε μουσείο-ταινιοθήκη της χαμένης ομάδας. Το μανιφέστο που τα συνοδεύει ξεκινά με το επίκαιρο ερώτημα: «Γιατί είναι το κεφάλι μιας νεκρής γάτας το πιο πολύτιμο πράγμα στον κόσμο;» και κλείνει με το ακόμη πιο φλέγον: «Τι δεν θα μπορούσε να ιδωθεί αν υπήρχε εδώ κάποιος να κοιτάζει;». Σε μας έρχονται 11 από αυτά τα δημιουργήματα, με πιο παράξενο αυτό που λέγεται Το γαλαξιακό σουπερμάρκετ παρουσιάζει τα κοσμικά ουράνια τόξα. Μου θυμίζει Κοσμικό Ανατομείο και Ντάγκλας Άνταμς.
Εκτός από τις ομαδικές εξαφανίσεις έχουμε και τρεις ατομικές. Ο Καλιφορνέζος Τζέι Ιξ Γουίλιαμς είναι ο Τζέι Ντι Σάλιντζερ της κινούμενης παράξενης οθόνης. Τα έξι δείγματα κινηματογραφικής γραφής αυτού του μυστήριου τύπου που μας παρουσιάζονται από τον ερευνητή συγγραφέα Νόελ Λόρενς χαρακτηρίζονται σπάνιοι σινε-θησαυροί. Ο Ιάπων πειραματιστής Μασάο Αντάτσι είναι ο Δημήτρης Λιαντίνης της Ασίας, που εξαφανίστηκε επί 27 έτη για να πολεμήσει στο πλευρό των Παλαιστινίων, όπως φαίνεται στο ντοκιμαντέρ Η ανάβαση της Μέι και της Φουσάκο Σιγκενόμπου του Μασάο Αντάτσι (The Anabasis of May and Fusako Shigenobu, Masao Adachi and 27 Years without Images) του Αμερικανογάλλου Ερίκ Μποντλέρ. Ο τρίτος άνθρωπος είναι ένας πιτσιρικάς Ισραηλινός που πήγε για ένα μήνα στο Παρίσι. Κάθε, μα κάθε, νύχτα έβλεπε τρεις ταινίες και περίμενε ν’ αδειάσει η πόλη του φωτός από ανθρώπους (να εξαφανιστούν απ’ το πεδίο του) ώστε να φιλμάρει το κάντα-όλα-μόνος-σου παλίμψηστο Θεμέλιο του Νου (Foundation of Mind). Και το όνομα αυτού Ντρορ Χέλερ.
Η ιδέα της «εξαφάνισης του διαθέσιμου» δεσπόζει ως το μόνο κοινό χαρακτηριστικό τεσσάρων μικρών ταινιών της ενότητας Δεσμεύσεις για την Προηγούμενη Χρονιά (Last Year’s Resolution), της οποίας η ιδιαιτερότητα είναι: ετερόκλιτα και ανομοιογενή ταινιάκια που πειραματίζονται στη μορφή και στο περιεχόμενο, αλλά και στον τρόπο διανομής και πρόσβασης στο ψαγμένο και απαιτητικό κοινό. Το βέλγικο ασπρόμαυρο βίντεο Η Θάλασσα της Ηρεμίας και το ισραηλινό ποδοσφαιρικό ντοκιμαντέρ του μηνός Sivan είναι δύο από αυτά.
Κώστας Καρδερίνης