Σε μια Οικογενειακή Γιορτή μας προ(σ)καλεί να παραβρεθούμε το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος στο Φουαγιέ της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Ο ευρηματικός και ιδιαίτερα ταλαντούχος σκηνοθέτης Γιάννης Παρασκευόπουλος επέλεξε να έρθει αντιμέτωπος με το δύσκολο, σκοτεινό και σκληρό έργο των Τόμας Βίντερμπεργκ, Μόγκενς Ρούκοφ και Μπο Χρ. Χάνσεν προσφέροντας σε όλους μας το δώρο μιας μοναδικής γνήσιας θεατρικής εμπειρίας, μιας μαγικής παράστασης που κανείς δεν πρέπει να χάσει. Η ιστορία του έργου ξεκινά όταν τα μέλη της οικογένειας Χάνσεν, παιδιά, εγγόνια, σύζυγοι, συγκεντρώνονται στο πατρικό σπίτι για να γιορτάσουν μαζί με τους φίλους τους τα εξηκοστά γενέθλια του πατέρα της οικογένειας, Χέλγκε. Κατά τη διάρκεια της γιορτής συμβαίνει το απροσδόκητο. Ο πρωτότοκος γιος Κρίστιαν ανακοινώνει μπροστά σε όλους πως ο πατέρας του επί σειρά πολλών ετών κακοποιούσε σεξουαλικά αυτόν και τη δίδυμη αδελφή του Λίντα, η οποία τελικά, πριν από κάποιο διάστημα πέθανε.
Σε πρώτο επίπεδο φαίνεται πως πρόκειται για ένα έργο με θέμα τη σεξουαλική (και ψυχολογική) κακοποίηση παιδιών, την αιμομιξία, τη φρίκη τέτοιων αποτρόπαιων και ασυγχώρητων πράξεων. Και έτσι είναι. Ωστόσο, οι συγγραφείς και ο σκηνοθέτης του συγκεκριμένου ανεβάσματος δε σταματούν εδώ. Επιλέγουν να διεισδύσουν στην ανθρώπινη ψυχή, να αντιμετωπίσουν τους δαίμονες κατάματα και να παρουσιάσουν τα πράγματα όπως πραγματικά είναι. Το θέμα δεν είναι μόνο η κακοποίηση και η βία. Αλλά και η μετέπειτα αντιμετώπιση της κατάστασης, της πραγματικότητας και των εμπλεκόμενων-είτε πρόκειται για τον θύτη είτε το θύμα-όταν πια η αλήθεια τολμήσει και έρθει στο φως. Είναι μια παράσταση που επιχειρεί και κατορθώνει να ρίξει φως στο σκοτάδι που προκαλεί ο φόβος. Κάθε μορφής. Ο φόβος της απόρριψης, ο φόβος της απώλειας της ασφάλειας που βιώνουμε στο μικρόκοσμό μας, ο φόβος του αγνώστου αν τελικά προσπαθήσουμε να αντικρίσουμε τον άλλον στα μάτια και δούμε πραγματικά τι κρύβει στην ψυχή του. Στην οικογενειακή αυτή γιορτή, ακόμα κι όταν ο Κρίστιαν εκστομίσει τα φοβερά λόγια που έκρυβε μέσα του χρόνια, όταν επιτέλους αποκαλύψει την πληγή του στην ίδια του την οικογένεια, ακόμα και τότε δε συμβαίνει απολύτως τίποτα. Τίποτα. Η ομάδα των ακροατών, συμπαγής, δυνατή, συσπειρώνεται γύρω από τον ισχυρό της οικογένειας, τον σοφό, αυτόν που εμπνέει σεβασμό και απαιτεί προσήλωση στις οικογενειακές παραδόσεις, και το γλέντι συνεχίζεται με χορό, παιχνίδια, τραγούδια και άφθονο ποτό. Ο πατέρας δε μπορεί, είναι αδύνατο να έχει διαπράξει αυτά τα τρομερά, τα φρικιαστικά, τα ασύλληπτα τερατώδη εγκλήματα για τα οποία κατηγορείται. Η κόρη που ήδη γνωρίζει την αλήθεια την αρνείται. Όχι μόνο δεν παίρνει το μέρος του αδερφού της αλλά ούτε καν μένει σιωπηλή. Αντιθέτως σθεναρά υποστηρίζει τον πατέρα εκμηδενίζοντας τον «αγαπημένο της Κρίστιαν» όπως πολύ τρυφερά η ίδια αποκάλεσε τον αδελφό της στην πρώτη τους συνάντηση λίγες ώρες πριν. Ο άλλος αδελφός αδυνατεί να συλλάβει τα όσα ακούει. Το ίδιο και οι υπόλοιποι καλεσμένοι που απλώς απορρίπτουν τον Κρίστιαν. Η αποκάλυψη όμως είναι η μητέρα. Η μητέρα που ξέρει. Που ήξερε από πάντα, που με τα ίδια της τα μάτια είχε γίνει μάρτυρας των φρικτών πράξεων του Χέλγκε και επέλεξε να μην κάνει τίποτα. Τότε επέλεξε να κλείσει τα μάτια. Τώρα επιλέγει να μιλήσει. Σηκώνεται όρθια, πιο ψηλά από όλους, και σε μια πρωτοφανή επίδειξη δύναμης και υποστήριξης προς τον άνδρα της συνθλίβει το μεγάλο της γιο. Τον απορρίπτει. Τον διαλύει. Και φυσικά μετά από αυτό η γιορτή συνεχίζεται με ακόμα πιο πολύ κέφι. «Τώρα ζωντάνεψε το πάρτι» θα σχολιάσει η Πάουλα, η καταθλιπτική συνέταιρος του Χέλγκε. Και συνεχίζει «εγώ θα σταθώ δίπλα σου Χέλγκε μέχρι το τέλος». Η ήδη ισχυρή συμμαχία των «ισχυρών» γίνεται ακόμα πιο ισχυρή. Πιο αδιάρρηκτη.
Πρόκειται για μια παράσταση γροθιά στο στομάχι. Ποιος θα κατορθώσει να μιλήσει την αλήθεια; Ποιος θα τολμήσει να πιστέψει; Το να δράσεις είναι τρομερά δύσκολο. Το να αντιδράσεις ακόμα πιο πολύ. Θεωρητικά τέτοιες πράξεις απόλυτης φρίκης, όπου παιδιά βιάζονται, υποφέρουν, συνθλίβονται σωματικά και συναισθηματικά ιδίως από τους γονείς τους οι οποίοι υποτίθεται είναι οι φύλακες-άγγελοί τους, οι προστάτες τους, είναι τουλάχιστον κατακριτέες και οι θύτες εξοστρακίζονται άμεσα από την κοινωνία χωρίς δεύτερη σκέψη. Στην Οικογενειακή Γιορτή όμως αυτά ισχύουν μόνο στη θεωρία. Δεν οδηγεί τις πράξεις η δύναμη της ψυχής και η καλοσύνη, η ανάγκη για την αλήθεια, τη δικαίωση και τη δικαιοσύνη, αλλά, όπως προαναφέρθηκε, ο φόβος. Ακόμα και ο Κρίστιαν, που χρόνια σιωπούσε, δεν επιλέγει να μιλήσει αλλά επιλέγει να αφήσει την τύχη να αποφασίσει αν θα μιλήσει αυτή τη μέρα ή αν θα συνεχίζει να σιωπά. Έχει προετοιμάσει δυο λόγους. Έναν συμβατικό, εορταστικό, παραδοσιακό λόγο γραμμένο σε κίτρινο χαρτί, κι έναν λόγο αληθινό, δυνατό, γραμμένο με πολύ πόνο σε πράσινο χαρτί. Και τη στιγμή που καλείται, ως ο πρωτότοκος, να εκφωνήσει το λόγο του, παρουσιάζει και τα δυο χαρτιά. Και ζητά από τον πατέρα του να διαλέξει ποιον επιθυμεί να ακούσει. Ο Κρίστιαν είναι αδύναμος και δυνατός ταυτόχρονα. Θέλει να πει την αλήθεια. Θέλει να σπάσει τα δεσμά του και να βρει την ελευθερία. Το θέλει. Μα την ίδια στιγμή φοβάται. Και αποφασίζει να εμπιστευθεί την τύχη, τη μοίρα… Η μοίρα του δίνει τη διέξοδο που ζητούσε. Και ο Κρίστιαν οπλίζεται με θάρρος και δρα. Μιλάει. Η αλήθεια αποκαλύπτεται. Μα δεν αρκεί. Χρειάζεται ακόμα πολλή δουλειά για να σπάσουν και οι υπόλοιποι τα δεσμά τους για να μπορέσουν να δράσουν και αυτοί. Τίποτα δεν είναι εύκολο. Και το να απελευθερωθούμε από το φόβο μας, από τα εμπόδια που εμείς οι ίδιοι βάζουμε στο δικό μας δρόμο είναι εξαιρετικά δύσκολο. Και επίπονο. Και κουραστικό. Ίσως για αυτό πολλές φορές να επιλέγουμε να μην το κάνουμε. Αλλά η παράσταση αυτή έρχεται να μας θυμίσει πως πρέπει να μην είμαστε δέσμιοι των φόβων μας. Ούτε της θλίψης ή των προκαταλήψεών μας. Πρέπει να δρούμε και να αντιδρούμε με θάρρος και με πίστη. Να προσπαθούμε για το σωστό, το καλό, το ηθικό, το όμορφο. Πρέπει να επιδιώκουμε η ομορφιά να έρχεται πάντα στην επιφάνεια όσο δύσκολο και αν είναι αυτό. Και να πάψουμε να φοβόμαστε, καθώς τελικά τίποτα δεν πληγώνει πιο πολύ από τον ίδιο το φόβο. Μόνο τότε, αν κινηθούμε πέρα απ’ αυτόν, θα επέλθει η λύτρωση και η κάθαρση.
Η σκηνοθεσία του Γιάννη Παρασκευόπουλου απίστευτη. Στο πρώτο μέρος η δράση εκτυλίσσεται σε ολόκληρη την αίθουσα και οι (μόλις πενήντα ανά παράσταση) θεατές παρακολουθούν τους ηθοποιούς που παίζουν γύρω τους, δίπλα τους, ανάμεσά τους. Ουσιαστικά ο κάθε θεατής επιλέγει ποια κομμάτια της δράσης θα παρακολουθήσει, καθώς παράλληλες δράσεις συμβαίνουν ταυτόχρονα σε διαφορετικά τμήματα του χώρου. Στο δεύτερο μέρος η δράση επικεντρώνεται κατά κύριο λόγο στο κέντρο του φουαγιέ και γύρω από αυτό, αλλά εξαιρετική ιδέα αποδείχτηκε η χρήση και της βεράντας, καθώς οι θεατές παρακολουθούν από τα κλειστά παράθυρα τα όσα συμβαίνουν στο δρόμο έξω από το σπίτι των Χάνσεν. Θερμά συγχαρητήρια σε όλο το θίασο. Ο σκηνοθέτης απέσπασε σπουδαίες και γενναίες ερμηνείες από όλους τους ηθοποιούς του. Πολύ καλοί οι Κωνσταντίνος Χατζησάββας (Μίκαελ), Σταυρούλα Αραμπατζόγλου (Μέττε), Κωνσταντίνος Λιάρος (Λαρς) και Βασίλης Παπαγεωργίου (Μπάτοκαϊ). Καταπληκτικός ο Νίκος Καπέλιος (Χέλμουντ), υπέροχη όπως πάντα η Ιωάννα Παγιατάκη (Ελένε), μαγική η ερμηνεία της Γιολάντας Μπαλαούρα (Έλσι). Το πρωταγωνιστικό δίδυμο, Χρίστος Στυλιανού (Κρίστιαν) και Βασίλης Σπυρόπουλος (Χέλγκε), ήταν συγκλονιστικό.
Δελίνα Βασιλειάδη
