Ιωάννα Μουσελιμίδου: Η ποίηση υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει… ίσως και ως αντιστάθμισμα στην κρίση!
29 ποιήματα συνθέτουν την πρώτη ποιητική συλλογή της Ιωάννας Μουσελιμίδου, με τίτλο Ανοίκειος νόστος, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΙΩΛΚΟΣ, σε επιμέλεια του Κωνσταντίνου Κορίδη και με πρόλογο της Πέμης Ζούνη. Η συλλογή παρουσιάστηκε προ διμήνου στη Θεσσαλονίκη (στο καφέ-βιβλιοπωλείο BELLEVILLE) από την ποιήτρια Χλόη Κουτσουμπέλη, στo πλαίσιo των «βραδιών ποίησης» που διοργάνωσε το περιοδικό ENEKEN.
Η Ιωάννα Μουσελιμίδου γεννήθηκε στην Έδεσσα. Αποφοίτησε με άριστα από το τμήμα Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στη φιλοσοφία. Ζει στη Θεσσαλονίκη και εργάζεται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ποιήματά της έχουν συμπεριληφθεί σε ανθολογία νέων ποιητών και έχουν δημοσιευθεί σε λογοτεχνικά περιοδικά.
Γράφει στα Ίχνη της σιωπής η ποιήτρια: «Είναι οι σιωπές χάδια απαλά / που ταξιδεύουν τη νύχτα / ερήμην των μεγάλων ερώτων. / Κι ύστερα φοράς / τη μέρα και γλιστράς / σε σκιές και βλέμματα. / Διαρρέεις και ζεις»…
Από τη μακρά συζήτησή μας μαζί της, παραθέτουμε κάποια λεγόμενά της…
Για την πορεία της ως την πρώτη εκδοτική απόπειρα…
Η αγάπη μου για τη λογοτεχνία ξεκινά από την παιδική μου ηλικία, αν και δεν είχα σχετικά ερεθίσματα από την οικογένεια. Ήταν μια επιλογή, ας πούμε, μοναχική. Ο ποιητικός λόγος με έθελγε ιδιαίτερα, ήταν ο οικείος μου χώρος. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι όταν ήμουν στο γυμνάσιο δανείστηκα τους Προσανατολισμούς του Ελύτη σε μια σπάνια έκδοση. Η ανάγνωση της συλλογής αυτής είχε πάρει διαστάσεις ιερής τελετουργίας. Την είχα αντιγράψει ολόκληρη σε ένα πολυτελές τετράδιο που υπάρχει ακόμα. Παρ’ όλο που είχα επαφή και με άλλους ποιητές ως τότε, αυτό έχει χαραχτεί έντονα στη μνήμη μου. Από εκεί και πέρα ήξερα προς τα πού θα όδευα και εννοώ την επιστημονική κατεύθυνση της φιλολογίας. Η γραφή προέκυψε σταδιακά και δειλά, πρωτίστως ήμουν και είμαι μανιώδης αναγνώστρια. Γραφή και ανάγνωση, εξάλλου, είναι πάντα αλληλένδετα!
Για τον Ανοίκειο νόστο…
Τα ποιήματα της συλλογής εκτείνονται σε ένα διάστημα 8 έως 10 ετών, με πολλές επαναγραφές και διορθώσεις. Δεν μπορώ να διακρίνω ούτε η ίδια τις αλλεπάλληλες στρώσεις αυτού του παλίμψηστου. Φυσικά, η συγκεκριμένη συλλογή περιλαμβάνει επιλογή μόνο κάποιων ποιημάτων που κατά τη γνώμη μου αποτελούν μια αρμονική ενότητα. Υπάρχουν -βέβαια- κάποιες κεντρομόλες τροχιές που συνέχουν τα ποιήματα: το ανοίκειο, η μνήμη, το όνειρο, η ηδονική και οδυνηρή συνάντηση με τον Άλλο, η αποσπασματικότητα του εαυτού μας και του κόσμου, η απώλεια, ο νόστος. Μα πάντα πίσω από τις γραμμές φωλιάζει αυτό το άρρητο που στοιχειώνει τη γραφή…
Για όσα την εμπνέουν…
Δεν είναι μια διαυγής, στέρεη και απόλυτα διακριτή διαδικασία. Θα ήταν παραπλανητικό να μιλούσαμε για την έμπνευση ως κάτι υπερβατικό και μεταφυσικό, ειδικά όταν γνωρίζουμε πολύ καλά ότι πίσω από κάθε ποίημα κρύβεται μια εναγώνια πάλη με τις λέξεις. Σ’ εμένα πολύ σπάνια θα γεννηθεί το ποίημα ολόκληρο. Ξεκινώ συνήθως από κάποια ξέφτια, που μετά θα δώσουν τον καμβά. Είναι δεδομένο ότι όλα έχουν ήδη ειπωθεί, οπότε σημασία δεν έχει τι λες, αλλά πώς το λες!
Για το κοινό της ποίησης…
Είναι σταθερά μικρό, δεν μπορεί κανείς να έχει την ψευδαίσθηση μιας διείσδυσης σε ευρύτερο κοινό. Η έκθεση για τον γράφοντα είναι πάντα η ίδια, είτε διαβάζεται από έναν μόνο αναγνώστη είτε από περισσότερους. Κι αυτό για μένα είναι η πρόκληση: πώς μπορεί το βιωματικό και προσωπικό να μετασχηματιστεί σε κάτι εξωατομικό και συλλογικό. Υπάρχουν αναγνώστες που ένιωσαν να καθρεφτίζονται σε στίχους ή ποιήματα, είναι μια δικαίωση της απογύμνωσης που προϋποθέτει το γράψιμο.
Για τους νέους ποιητές στον εκδοτικό στίβο…
Ο εκδοτικός χώρος της ποίησης δεν ήταν ποτέ εμπορικός. Τώρα αυτό έχει επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο. Απ’ ό,τι βλέπω γύρω, αλλά και από τη δική μου εμπειρία, έχει μειωθεί κατακόρυφα η αγορά βιβλίων -και όχι μόνο ποιητικών. Προσπαθούμε να δανειστούμε από βιβλιοθήκες, μεταξύ μας, να φωτοτυπήσουμε κείμενα κλπ. Και φυσικά για έναν νέο ποιητή αυτό δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικό, αλλά πιστεύω ξεκινά με γνώση των συνθηκών και αδιαφορώντας πάντα για το οικονομικό κέρδος, γιατί ξέρει πως δεν υπάρχει. Ίσως το πιο λυπηρό είναι ότι ο φοιτητόκοσμος -που κατά κανόνα είναι ένα δεκτικό κοινό- δεν μπορεί πια να ανταποκριθεί. Πολλοί καταφεύγουν στην κυκλοφορία ηλεκτρονικών βιβλίων (e-books), γιατί το κόστος είναι μηδενικό ή πολύ μικρό. Είναι κάτι πια διαδεδομένο κι εύχρηστο. Ένα είναι σίγουρο: πως η ποίηση υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει, ίσως και ως αντιστάθμισμα στην κρίση!
Για τον ρόλο των πνευματικών ανθρώπων στο σημερινό δυσχερές πλαίσιο…
Αυτό είναι πράγματι ένα πολυσυζητημένο και επίμαχο ζήτημα. Δεν πιστεύω στη στρατευμένη τέχνη, από όποια πλευρά κι αν βρίσκεται. Κι ούτε αυταπατώμαι ότι η ποίηση ή οποιαδήποτε άλλη μορφή τέχνης θα αλλάξει τον κόσμο. Είναι μια ουτοπία, πολύ γοητευτική ομολογουμένως. Για να θυμηθούμε και τους χαρακτηριστικούς στίχους του Τίτου Πατρίκιου: “γιατί κανένας στίχος δεν ανατρέπει σήμερα καθεστώτα / κανένας στίχος δεν κινητοποιεί τις μάζες”. Ωστόσο, η τέχνη και η διανόηση δεν μπορούν παρά να αφουγκράζονται τους τριγμούς της κοινωνίας και της εποχής στην οποία ανήκουν. Οι πνευματικοί άνθρωποι μιλούν, γράφουν, είναι παρόντες μέσα από το έργο τους. Και παρατηρώ ότι, τώρα με την κρίση, ο κόσμος έχει αρχίσει να στρέφεται προς την τέχνη και τη φιλοσοφία, για να τροφοδοτηθεί με προβληματισμό και αίσθηση διεξόδου. Δεν είναι πολυτέλεια, είναι ανάσα…
Θοδωρής Μπακάλης