Συνέντευξη στην Έλσα Σπυριδοπούλου
Μια ομάδα νέων αρχιτεκτόνων από τη Θεσσαλονίκη επανασχεδίασε το ιστορικό κέντρο της Αθήνας. Έφτιαξε έναν «πράσινο διάδρομο» με τραμ, λωρίδες για ποδήλατα, καθιστικά, πολλά δέντρα και συνάμα γειτονιές, με πλατείες, κήπους, πάρκα για παιδιά.
Όλα αυτά σε μακέτες βέβαια, οι οποίες και απέσπασαν το δεύτερο βραβείο στον ευρωπαϊκό αρχιτεκτονικό διαγωνισμό «Re–think Athens» που προκύρηξε το Μάιο του 2012 το Ίδρυμα Ωνάση.
Οι Φώτης Βασιλάκης, Δημήτρης Γουρδούκης, Κατερίνα Τρυφωνίδου και Θεοδώρα Χριστοφορίδου από τη Θεσσαλονίκη (συγκροτούν το γραφείο Arcanoid Architects), μαζί με την Κυριακή Ηλούση και την Οihana Kerexeta Itturitxa από τη Βαρκελώνη, έλαβαν μέρος στο διαγωνισμό (την πρωτιά απέσπασε το Ολλανδικό γραφείο OKRA), ενώ οι Nίκος Καραγιάννης, Φανή Νάτου, Γαρύφαλλος Παπαδόπουλος, Μαρία Τερζίδη, Αναστασία Φραγκούδη και Νίκος Χριστοδούλου τους βοήθησαν στην εκτέλεση της πρότασης.
Νέα παιδιά, με όραμα και μεράκι, οι περισσότεροι απόφοιτοι του ΑΠΘ, ζουν και δουλεύουν στη Θεσσαλονίκη. Παθιάζονται να σχεδιάζουν δημόσιους χώρους στις πόλεις με σύγχρονη έκφραση, που να αναδεικνύουν τα χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής και να απευθύνονται σε διαφορετικές κοινωνικές ομάδες. Δεν είναι και εύκολο. Στις δικές τους δυνάμεις και μόνο στηρίζονται. Ωστόσο, όποτε τους δοθεί η ευκαιρία μάς αποκαλύπτουν την αναξιοποίητη ομορφιά που διαθέτουν οι πόλεις, όπως μας εξήγησε και η Κατερίνα Τρυφωνίδου.
Κερδίσατε ένα αξιόλογο βραβείο για μια ενδιαφέρουσα πρόταση!
Η πρότασή μας αντιλαμβάνεται την πόλη ως ένα οικοσύστημα που περιλαμβάνει περιοχές με διαφορετικά χαρακτηριστικά, όπου όλοι οι ανοικτοί και δημόσιοι χώροι μπορούν να αποκαλύψουν ιδιαίτερες τοπικές συνθήκες. Κοιτάει τη φυσική δομή της πόλης, μέσα στην οποία ο άξονας της επέμβασης, η οδός Πανεπιστημίου δηλαδή, παίρνει το ρόλο μίας συνδετικής ραχοκοκαλιάς, που ενώνει τους ως τώρα διεσπαρμένους ανοικτούς χώρους. Παράλληλα, η πρόταση κοιτάζει και στο τοπικό επίπεδο, τη γειτονιά. Επομένως είναι αυτή η ταυτόχρονη αντιμετώπιση του τοπικού και του μητροπολιτικού επιπέδου που επιτρέπει στην πρόταση να δει πιο ανθρώπινα τους κενούς δημόσιους χώρους του κέντρου της Αθήνας και να τους «επιστρέψει» στους κατοίκους τους.
Πώς θα χαρακτήριζες τις πόλεις όπου ζούμε;
Oι ελληνικές πόλεις είναι εξαιρετικά πολύπλοκες και αυτή είναι και η ομορφιά τους. Έχουν πολλά χαρακτηριστικά, μυστικά και συνθήκες που ανακαλύπτονται σιγά σιγά. Πολλά διαφορετικά πράγματα συμβαίνουν σε πολύ μεγάλη εγγύτητα. Για παράδειγμα, στην Εγνατία βρίσκεσαι σε ένα δρόμο πολύ κεντρικό, εμπορικό, με αυτοκίνητα, εργαζόμενους, φοιτητές, τα έργα του μετρό (θόρυβος, καυσαέρια, χαμός)… Και ανεβαίνεις ένα τετράγωνο προς τα πάνω, στην πλατεία της Αχειροποιήτου, και βλέπεις μια γειτονιά κατοικίας, με το μανάβικο και το ψιλικατζίδικο και τις γιαγιάδες που καλημερίζονται στο δρόμο. Ακόμα και οι ήχοι είναι πολύ διαφορετικοί. Αυτός ο πλούτος καταστάσεων που συνυπάρχουν δίνει μεγάλη ομορφιά στις πόλεις μας και συναντάται περισσότερο στο κέντρο και κλιμακωτά εξαφανίζεται στα προάστια.
Βέβαια, όσο κι αν βλέπω ομορφιά στην υπάρχουσα κατάσταση, υπάρχουν πολλά που χρειάζεται να γίνουν. Με πρώτο και σημαντικότερο ότι χρειάζεται τόσο η Θεσσαλονίκη όσο και άλλες πόλεις στην Ελλάδα να γίνουν φιλικές για τις πιο αδύναμες κοινωνικές ομάδες. Η πρότασή μας στον διαγωνισμό παίρνει πολύ σοβαρά υπόψη της το σχεδιασμό των δημόσιων χώρων ώστε να ξαναϋπάρξει η γειτονιά, να αισθανόμαστε ότι το κοντινό μας «έξω» αποτελεί ως ένα βαθμό προέκταση του σπιτιού μας.
Τι δυνατότητες δίνονται σε ανθρώπους όπως εσείς, σε νέους αρχιτέκτονες, να υλοποιήσουν τις προτάσεις τους;
Ουσιαστικά τις δυνατότητες τις δημιουργούμε μόνοι μας, δουλεύοντας συλλογικά, με κέφι και ρίσκο. Αναφέρω το ρίσκο διότι οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί απαιτούν πολλή δουλειά, έμπνευση και χρόνο, χωρίς εγγυημένη ανταμοιβή. Από τις δεκάδες, πολλές φορές εκατοντάδες, προτάσεις που κατατίθενται, συνήθως δεν διακρίνονται περισσότερες από πέντε. Πάντως εμείς επεμβαίνουμε στους δημόσιους χώρους με δύο τρόπους: πρώτον, συμμετέχοντας όσο περισσότερο μπορούμε σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς για αναπλάσεις δημόσιων χώρων και δεύτερον συμμετέχοντας σε δίκτυα ανθρώπων που δημιουργούν αυθόρμητα στο δημόσιο χώρο. Για παράδειγμα, πολλά από τα μέλη αυτής της ομάδας, όπως κι εγώ, είμαστε μέλη μιας καλλιτεχνικής κολλεκτίβας, των Infrared, με τους οποίους σχεδιάζουμε και κατασκευάζουμε εφήμερες κατασκευές και installations σε δημόσιους χώρους της πόλης.
Πώς ονειρεύεσαι τη Θεσσαλονίκη;
Στη Θεσσαλονίκη ζω τα περισσότερα χρόνια της ζωής μου, την αγαπώ και την «πονάω.» Είναι μια πόλη με πολύ ιδιαίτερο ανάγλυφο και αυτήν την καταπληκτική σχέση με την θάλασσα. Η πρόσφατη ανάπλαση της Νέας Παραλίας αποτελεί ένα πολύ καλό παράδειγμα σχεδιασμένου δημόσιου χώρου και ο κόσμος δείχνει με την παρουσία του εκεί την προτίμησή του. Το ιστορικό κέντρο, που παραμένει το εμπορικό, πολιτιστικό και διοικητικό κέντρο της πόλης, είναι γοητευτικό λόγω των πολλαπλών του επιπέδων. Χρειάζεται όμως κατά την γνώμη μου να πεζοδρομηθεί σε μεγάλο βαθμό, ούτως ώστε να γίνει πολύ πιο φιλικό για τον πεζό και τον χρήστη των μέσων μαζικής μεταφοράς. Η προσωρινή πεζοδρόμηση της οδού Αγίας Σοφίας μας έδειξε πόσο θετικά αλλάζει ο χώρος όταν φεύγουν τα αυτοκίνητα. Επίσης, κάτι που λείπει από την πόλη μητροπολιτικά, όχι δηλαδή μόνο από τον Δήμο Θεσσαλονίκης, είναι τα μεγάλα πάρκα – πνεύμονες πρασίνου και χώροι αναψυχής και ξεκούρασης. Τα στρατόπεδα δίχως χρήση, όπως είναι το “Παύλου Μελά” και το “Κόδρα” αποτελούν υπέροχους τόπους, ιδανικό υπόβαθρο, για την δημιουργία τέτοιων πάρκων. Χρειάζεται όμως πραγματική βούληση από την πολιτεία για την δημιουργία τους.