Σκηνοθεσία: Λαρς φον Τρίερ
Παίζουν: Κίρστεν Ντανστ, Σαρλότ Γκενσμπούρ, Κίφερ Σάδερλαντ, Αλεξάντρ Σκάρσγκαρντ, Στέλαν Σκάρσγκαρντ, Τζον Χαρτ, Ούντο Κίερ, Γιέσπερ Κρίστενσεν, Κάμερον Σπουρ
Διάρκεια: 136’
Αξιολόγηση: ****
Πρέπει να το πάρουμε απόφαση: το τέλος του κόσμου πλησιάζει με γοργά βήματα. Σύμφωνα με τους Μάγιας, το κακό θα συντελεστεί στις 21 Δεκεμβρίου (ημέρα Παρασκευή) και ώρα (να υποθέσω Ελλάδας;) 13:13 μεσημβρινή. Σύμφωνα με τον Μπέλα Ταρ το τέλος του κόσμου έχει ήδη επέλθει «όταν έκλαψε ο Νίτσε» τότε που είδε έναν αγρότη να σκίζει τη σάρκα του αλόγου του με ένα καμτσίκι. Στην (ουγγαρέζικη) ενδοχώρα ο άνεμος λυσσομανάει και οι άνθρωποι δεν βλέπουν, δεν μιλούν, δεν ακούν… Σύμφωνα με τον (καταθλιπτικό) Λαρς φον Τρίερ το τέλος του κόσμου (μας) θα επέλθει όταν ο πλανήτης Μελαγχολία που κρυβόταν πίσω από τον ήλιο συγκρουστεί με τη Γη (ναι, και σ’ αυτήν την ταινία υπάρχουν άλογα!). Να βάλουμε στο «κόλπο» και τον δικό μας Θόδωρο Αγγελόπουλο που λίγα χρόνια πριν μιλούσε για τη μελαγχολία του τέλους του αιώνα. Αλλάξτε το «αιώνα» με το «κόσμου» και θα έχετε την απόλυτη σύμπνοια ανάμεσα σε τρεις σπουδαίους δημιουργούς. Το τέλος του κόσμου πλησιάζει – οπότε, τι κι αν χρεοκοπήσει η Ελλάδα;
Αυτή είναι μια ταινία που αναγκαστικά σε βάζει να την κρίνεις με βάση το σκηνοθέτη της. Ο Λαρς φον Τρίερ είναι ένας από τους μεγαλύτερους σύγχρονους σκηνοθέτες – δεν χωράει καμία αμφισβήτηση αυτό. Είναι όμως και οπορτουνιστής κατά πως φαίνεται και προβοκάτορας, ευφυής και μισάνθρωπος. Δημιουργεί θόρυβο, προκαλεί, συνταράσσει, εκπλήσσει: δεν υπάρχει πάντως ούτε μία ταινία του που να σε αφήνει αδιάφορο, ούτε μία δήλωσή του που να μην σε αναγκάζει να ψαχτείς, να σκάψεις κάτω από το προφανές. Μερικές φορές το παρακάνει: τα σχόλιά του στο περασμένο φεστιβάλ Καννών περί Χίτλερ μόνο άστοχα μπορούν να κριθούν. Τι σου κάνει όμως η Μελαγχολία, έτσι;
Ένα από τα νόστιμα που έχει ενδιαφέρον: αρχικά, το ρόλο της Τζάστιν που υποδύεται η Κίρστεν Ντανστ (ρόλος που της χάρισε το βραβείο ερμηνείας στις Κάννες) ήταν να τον παίξει η Πενέλοπε Κρουζ! Κι όχι μόνον αυτό: η Πενέλοπε ήταν εκείνη που είχε προτείνει στον Λαρς να επιχειρήσει την κινηματογραφική μεταφορά του σπουδαίου θεατρικού «Οι δούλες» του Ζαν Ζενέ. Εντέλει, ο Μεγάλος Δανός έκανε τα δικά του, δανείστηκε πάντως στοιχεία από τις «Δούλες», όπως τη λογική των δύο αδελφών…
Η ταινία ξεκινάει με ένα οχτάλεπτο πρελούδιο που παραπέμπει στο αντίστοιχο της προηγούμενης ταινίας του Τρίερ, του «Αντίχριστου». Ντυμένη με την υπέροχη μουσική του Βάγκνερ (ξέρετε, του αγαπημένου συνθέτη του Φίρερ…) από το «Τριστάνος και Ιζόλδη», η αρχή ουσιαστικά αποτελεί την «κεντρική ιδέα» της ταινίας συμπυκνωμένη. Εικόνες ανείπωτης ομορφιάς, ψηφιακά επεξεργασμένες, δίνουν μια λυρική διάσταση στο αναπόφευκτο. Ναι, δεν υπάρχουν αυταπάτες. Ο κόσμος να (θα) χαλάσει…
Η κυρίως ταινία είναι χωρισμένη σε δύο μέρη που αναφέρονται ως κεφάλαια με τίτλους τα ονόματα των δύο αδελφών: της Τζάστιν και της Κλερ. Στο πρώτο κεφάλαιο (Τζάστιν, φωτισμένο στις αποχρώσεις του κίτρινου) παρακολουθούμε… σκηνές από έναν γάμο. Η Τζάστιν δουλεύει σε διαφημιστικό γραφείο και παντρεύεται τον καλό της. Στην έπαυλη του εύπορου συζύγου της αδελφής της έχουν γίνει μυθικές προετοιμασίες για έναν πολύ γκλαμουράτο γάμο. Η Τζάστιν, όμως, δεν είναι μια συνηθισμένη κοπέλα. Πάσχει από κατάθλιψη και οι αντιδράσεις της δεν είναι ποτέ οι αναμενόμενες. Στο τέλος της βραδιάς ο γάμος διαλύεται…
Στο δεύτερο κεφάλαιο (Κλερ, φωτισμένο στις αποχρώσεις του γαλάζιου) γίνεται η αναφορά στον πλανήτη Μελαγχολία και στην πιθανότητα η Γη να καταστραφεί από τη σύγκρουση μαζί του. Με μια αυτοσχέδια συρμάτινη κατασκευή του γιου της η Κλερ παρακολουθεί με αγωνία την πορεία του πλανήτη. Ναι, υπάρχει ελπίδα πως απομακρύνεται. Όχι, τελικά πλησιάζει με φόρα και το τέλος είναι αναπόφευκτο. Η τυπική και καθώς πρέπει Κλερ, σαφώς πιο συγκροτημένη από την αδελφή της, καταρρέει. Δεν γνωρίζει πώς να χειριστεί το φινάλε. Αντίθετα, η καταθλιπτική Τζάστιν λειτουργεί καλύτερα. Πιο ψύχραιμα, πιο… λογικά. Η καθημερινή τριβή με την ασθένειά της την έχει προετοιμάσει καλύτερα…
Ναι, αυτή δεν είναι η καλύτερη ταινία του Λαρς (για τον γράφοντα, τη θέση αυτή κατέχει δικαιωματικά το «Dogville»). Πρόκειται όμως για μια εξαιρετική σπουδή (κυρίως γυναικείων) χαρακτήρων. Ο ρόλος της Ράμπλινγκ πχ αν και μικρός φαίνεται να απηχεί τις απόψεις του σκηνοθέτη για τη ζωή: σιχαίνεται τις συμβάσεις. Και αυτή είναι μια αντισυμβατική ταινία. Μια ταινία που κατορθώνει να συνδυάσει το τέλος του κόσμου με το τέλος της μεγαλύτερης κοινωνικής σύμβασης: του γάμου. Μια ταινία που σου δίνει τροφή για σκέψη και για δεκάδες αναγωγές. Μια ταινία που είναι υπέροχη να την… μπανίζεις (και δεν εννοώ μόνο την ευρύστερνη Κίρστεν Ντανστ στη σκηνή όπου λούζεται, θεόγυμνη, από το φως του φεγγαριού)… Ο Λαρς κερδίζει για άλλη μια φορά το στοίχημα…
Θόδωρος Γιαχουστίδης