Ο πολιτισμός είναι το μόνο όπλο εναντίον του φασισμού και της «προβατοποίησης», όπως πολύ εύστοχα δηλώνει και η αφίσα του φετινού επετειακού φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Θα δούμε λοιπόν και πάλι φέτος «όψεις του κόσμου», θα κοινωνήσουμε «μικρές αφηγήσεις» και θα γνωρίσουμε την «καταγραφή της μνήμης» μέσα από ταινίες που υπόσχονται να μας σημαδέψουν.
Στο τμήμα «Όψεις του κόσμου» ξεχωρίσαμε τρεις ταινίες που δεν πρέπει με τίποτα να χάσετε.
Το «Μια θέση στο τραπέζι» των Κρίστι Τζέικομπσον και Λόρι Σίλβερμπους αφορά τα πενήντα εκατομμύρια ανθρώπων στις Ηνωμένες Πολιτείες –ένα στα τέσσερα παιδιά– που δεν ξέρουν αν αύριο θα έχουν να φάνε. Μια ταινία που μας δείχνει πως η πείνα έχει σημαντικές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές επιπτώσεις σ’ ένα έθνος.
Το «Μάμα Κόκα» της Σουζάν Σεκερτζί είναι ένα ντοκιμαντέρ για το παγκόσμιο εμπόριο κοκαΐνης, τον αντίκτυπό του στον πληθυσμό της Κολομβίας και την εμπλοκή της αμερικανικής κυβέρνησης.
Ο «Εξ αίματος αδελφός» του Στιβ Χούβερ είναι το πορτρέτο ενός ανθρώπου που πήγε στην Ινδία ως τουρίστας αλλά όταν βρέθηκε στο δρόμο του μια ομάδα παιδιών φορέων του ιού του AIDS, αποφάσισε να μείνει και να αφιερώσει τη ζωή του στη φροντίδα τους. Ο σκηνοθέτης υπήρξε ένα από τα παιδιά αυτά.
Από την πλειάδα των ταινιών του τμήματος «Μικρές αφηγήσεις» πολύ επιλεκτικά και μεταξύ άλλων δεν πρέπει να χάσετε τις εξής:
Το «Bad boy – Κελί υψίστης ασφαλείας» του Γιάνους Μροζόφσκι είναι το ημερολόγιο ενός νεαρού Πολωνού ληστή τραπεζών, που βρίσκεται στην απομόνωση – παρακολουθούμενος διαρκώς από κάμερα ασφαλείας, μακριά από επισκέπτες, σ’ ένα κελί χωρίς παράθυρο – πασχίζοντας να μην τρελαθεί. Μια εξαιρετική ματιά σ’ ένα από τα πιο κρυφά μέρη μιας φυλακής.
Στο «Εκτός νόμου στο Πακιστάν» των Χαμπίμπα Νοσίν και Χίλκε Σέλμα, η Καϊνάτ Σοομρό, μια Πακιστανή έφηβη, κατηγορεί τέσσερις άντρες απ’ το χωριό της για ομαδικό βιασμό. Όταν προσφεύγει στο δικαστήριο της χώρας αντιμετωπίζει ένα βαθιά διεφθαρμένο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης.
Με το «Κλόουν» των Ιβ Ριού και Φιλίπ Πουσέν έχουμε επιτέλους μια ταινία για την ιστορία των κλόουν. Αυτών των ποιητών του παραλόγου, αυτών των «ανθρώπων υπό κατασκευή», όπως τους περιέγραψε ο ποιητής Ανρί Μισό. Από τις αρχές του 20ού αιώνα, με τον Τσάρλι Τσάπλιν, μέχρι σήμερα, με τον εγγονό του, Τζέιμς Τιερέ, η ταινία, που αξιοποιεί αποκλειστικά αρχειακό υλικό, εξιστορεί την εξέλιξη της ιστορίας των κλόουν σε όλο τον πλανήτη, αναζητά συσχετισμούς και ορίζει τα σημεία καμπής.
Ο «Αόρατος πόλεμος» του Κέρμπι Ντικ είναι μια ρηξικέλευθη έρευνα για ένα από τα πιο ντροπιαστικά και καλά κρυμμένα μυστικά της Αμερικής: την επιδημία βιασμών στις τάξεις του αμερικανικού στρατού. Η ταινία δίνει μια ανησυχητική εικόνα της έκτασης του προβλήματος – σήμερα, μια γυναίκα-στρατιώτης σε εμπόλεμη ζώνη είναι πιθανότερο να βιαστεί από συμπολεμιστή της, παρά να σκοτωθεί από εχθρικά πυρά. Το Υπουργείο Άμυνας εκτιμά πως μόνο το 2010, 19.300 γυναίκες στις ένοπλες δυνάμεις υπέστησαν σεξουαλική επίθεση. Πρόκειται αναμφισβήτητα για ένα νούμερο απίστευτο.
Στις 22 Ιουλίου 2011, μια βομβιστική επίθεση στην καρδιά του Όσλο και μια σειρά από εν ψυχρώ εκτελέσεις στο νησί Ουτόγια στοίχισε τη ζωή σε 77 ανθρώπους. Επρόκειτο για τη βάναυση πράξη ενός φασίστα: του Άντερς Μπρέιβικ. Η ταινία «Στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή» του Τζον Άπελ αφηγείται την ιστορία πέντε ατόμων που ήταν παρόντα σ’ αυτήν την τραγωδία.
Τα «Παιδιά της διπλανής πόρτας» του Νταγκ Μπλοκ είναι ένα φιλμ που μιλά για την ενδοοικογενειακή βία μέσα από το παράδειγμα μιας οικογένειας και της απίστευτης τροπής των τραγικών γεγονότων που θα τη σημαδέψουν.
Το «Φωτιά στο αίμα» του Ντίλαν Μόχαν Γκρέι εξιστορεί το πώς φαρμακευτικές εταιρείες και οι κυβερνήσεις της Δύσης απαγόρευσαν, τη δεκαετία του 2000, την πρόσβαση σε χαμηλού κόστους φάρμακα κατά του AIDS στις χώρες του νότιου ημισφαιρίου, προξενώντας έτσι πάνω από δέκα εκατομμύρια αχρείαστους θανάτους αλλά και το πώς μια ετερόκλητη ομάδα ανθρώπων αποφάσισε να αντεπιτεθεί.
Από την «Καταγραφή της μνήμης» σημειώστε οπωσδήποτε τα εξής:
Στο «Νεοναζί: Το ολοκαύτωμα της μνήμης» ο Στέλιος Κούλογλου μελετά το πώς σε μια σειρά από μαρτυρικές πόλεις της Ελλάδας, που είχαν καταστραφεί από τους ναζί και τους Έλληνες συνεργάτες τους στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής και ο πληθυσμός τους είχε εξολοθρευτεί, το κόμμα των νεοναζί κέρδισε σημαντικά ποσοστά στις πρόσφατες εκλογές. Ή μήπως δεν είναι αλήθεια ότι οι νεοναζί σημείωσαν καλά εκλογικά ποσοστά; Ένα ντοκιμαντέρ για τη μνήμη και τη λήθη.
Το «Στρατόπεδο 14 – Ζώνη ολοκληρωτικού ελέγχου» του Μαρκ Βίζε είναι η ιστορία ενός άνδρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε σ’ ένα στρατόπεδο στη Βόρειο Κορέα, στα πρότυπα ενός γκούλαγκ και ανακάλυψε τον «έξω κόσμο» για πρώτη φορά μετά την απόδρασή του, σε ηλικία 23 ετών.
Τέλος, μη χάσετε την «Πράξη του φόνου». Πρόκειται περί συγκλονιστικού φιλμ όπου οι αληθινοί φονιάδες του πραξικοπήματος του ’65 στην Ινδονησία καυχιούνται και αφηγούνται τους φόνους τους νομίζοντας πως πρωταγωνιστούν σε ταινία του Χόλιγουντ.
Καλό φεστιβάλ και καλά μυαλά.
Αλέξανδρος Μιλκίδης