Συνέντευξη με τη σκηνοθέτιδα Λίνα Ζαρκαδούλα
Η Λίνα Ζαρκαδούλα, μια από τις πιο ταλαντούχες σκηνοθέτιδες της νέας γενιάς, μετά από δυο εξαιρετικά επιτυχημένες παραστάσεις που αγαπήθηκαν ιδιαίτερα από το κοινό (Ω Θεέ μου της Ανάτ Γκοβ και Έπεσε νέκρα του Τιερί Ζανσέν), απαντά στις ερωτήσεις του φιλμ νουάρ και της Δελίνας Βασιλειάδη.
Δελίνα Βασιλειάδη: Φέτος σκηνοθετήσατε δύο παραστάσεις (Ω Θεέ ,ου και Έπεσε νέκρα) σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα που όχι μόνο αγαπήθηκαν πολύ από κοινό και κριτικούς, αλλά είχαν και εξαιρετικά δυνατές διανομές, Βαλτινός, Σκαφιδά… Μιλήστε μας για αυτό.
Λίνα Ζαρκαδούλα: Ψάχνω και διαβάζω έργα ακατάπαυστα, με απασχολεί πάντα το επόμενό μου βήμα. Υπήρξα τυχερή που χάρη στο μεταφραστή και φίλο Δημήτρη Ψαρρά έπεσε στα χέρια μου το υπέροχο έργο της Ανάτ Γκοβ Ω, Θεέ μου. Και που, φυσικά, μέσα σ’ αυτήν την αέναη αναζήτηση βρήκα και ένα μικρό διαμαντάκι, μια σύγχρονη μαύρη κωμωδία, το έργο του Τιερί Ζανσέν Έπεσε Νέκρα. Νιώθω απέραντη ευγνωμοσύνη γιατί και τα δυο αυτά έργα ευτύχησαν να έχουν πραγματικά δυνατές διανομές και υψηλού επιπέδου παραγωγές. Αν δεν είναι δώρο το να έχεις σε μια χρονιά ηθοποιούς όπως ο Γρηγόρης Βαλτινός, η Κατερίνα Διδασκάλου, η Γιούλικα Σκαφιδά, η Μαρία Κωνσταντάκη, αλλά και νέους ταλαντούχους ηθοποιούς που κλήθηκαν να ερμηνεύσουν εξαιρετικά δύσκολους ρόλους -ο Μίλτος Τσιάντος ως αυτιστικό παιδί στο Ω, Θεέ μου και η Δανάη Μπάρκα ως κοπέλα με σύνδρομο Άσπεργκερ στο Έπεσε Νέκρα– τότε πραγματικά δεν ξέρω τι είναι.
Δελίνα Βασιλειάδη: Γιατί καταλήξατε στο Ω, Θεέ μου;
Λίνα Ζαρκαδούλα: Γιατί ζω σ’ έναν κόσμο όπου νιώθω ότι επικρατεί το παράλογο, η βία, το κακό. Έχω υπαρξιακή αγωνία, με απασχολεί το ζήτημα της πίστης. Δεν είναι εύκολο να «προσπερνάς» καθημερινά τη δυστυχία και την ανθρώπινη απόγνωση που περνά ξυστά από δίπλα σου ή λίγο πιο πέρα, έστω κι αν αυτό το «πιο πέρα» είναι η Συρία… Κι εδώ, στη χώρα μου, θα συναντήσω έναν άστεγο, δύο, θα τους συνδράμω όσο κι όπως μπορώ, στον τρίτο όμως θα κατεβάσω το κεφάλι και θα προσπεράσω, γιατί μοιάζει να μην έχει τέλος και ταυτόχρονα στερεύουν τα δικά μου ψυχικά και οικονομικά αποθέματα… Αυτό, το να καταλήγεις να προσπεράσεις μία ανάγκη, αν έχεις μέσα σου λίγη ευαισθησία, μπορεί να σε καταρρακώσει…
Η ανθρωπότητα στο έτος 2017 μοιάζει με μετεξεταστέο μαθητή, δε φαίνεται να έχει διδαχτεί τίποτα απ’ το παρελθόν της, λες και απουσίαζε στο μάθημα ιστορίας. Αυτό εμένα με σοκάρει και με ξαγρυπνά, γιατί όλοι έχουμε ευθύνη… Και επειδή δε βρίσκω άλλον τρόπο να το εκφράσω, το Ω, Θεέ μου ήταν για μένα μια οδός για να προβληματιστεί κάποιος και να κάνει την αυτοκριτική του.
Δελίνα Βασιλειάδη: Στο Έπεσε Νέκρα τι σας κέρδισε;
Λίνα Ζαρκαδούλα: Το ότι ο Τιερί Zάνσεν, μέσα από τρεις εκ διαμέτρου αντίθετες σύγχρονες γυναίκες, σε τρεις διαφορετικές δεκαετίες της ζωής τους (εκείνες των 20, των 30 και των 40), ξετυλίγει την ανθρώπινη φύση. Κι ενώ μιλά για τη διαφορετικότητα, ταυτόχρονα υπογραμμίζει το πόσο κοινά και οικουμενικά ζητήματα είναι η αγάπη, η απιστία, η εξαπάτηση, ο φόβος της μοναξιάς, οι ανασφάλειες, καταλήγοντας μάλλον στο συμπέρασμα ότι ο ιδανικός σύντροφος ανήκει στη σφαίρα της αυταπάτης του έρωτα.
Δελίνα Βασιλειάδη: Εσείς το συμμερίζεστε αυτό; Είναι ο ιδανικός σύντροφος αποκύημα της φαντασίας;
Λίνα Ζαρκαδούλα: Οι άνθρωποι είμαστε πλάσματα της συνήθειας αλλά συγχρόνως τελούμε υπό την τυραννία του ανικανοποίητου. Βασανιζόμαστε διαρκώς από αυτό που δεν έχουμε και αυτό που έχουμε, πέφτει μοιραία σε «λήθη». Ανάμεσα στον έρωτα και την αγάπη, τους δυο πόλους της ζωής μας, εκτείνεται ένας ωκεανός. Όλοι βουτάμε στα νερά του… με την ελπίδα να βγούμε σώοι στις όχθες της αγάπης. Πόσοι όμως δεν παρασύρθηκαν, έστω και μια φορά, και δεν ξεβράστηκαν στις όχθες του έρωτα; Ή και πόσοι, όπως λέει κι ο ποιητής, δεν πνίγηκαν;
Νομίζω λοιπόν ότι ναι, ο ιδανικός σύντροφος είναι κάτι «άπιαστο», γιατί οι άνθρωποι δύσκολα αντιστέκονται στον πειρασμό, είναι κομμάτι της ανθρώπινης φύσης η έλξη για το απαγορευμένο. Είναι, όμως, η μονογαμία σύμφυτη με την ανθρώπινη φύση ή είναι κάτι με το οποίο μας γαλούχησαν και εξυπηρετεί μια ανάγκη για την ομαλή λειτουργία του συστήματος που λέγεται κοινωνία; Παραδείγματος χάριν, αν ζούσαμε στη Νιγηρία θα ήμασταν πολυγαμικοί κι αυτό θα ήταν το «φυσιολογικό». Ιστορικά, όσο υπάρχει ο θεσμός του γάμου, λίγο παραδίπλα υπάρχει η σκιά ενός τρίτου προσώπου…
Ίσως, εντέλει, η επιθυμία να είναι θνησιγενής. Παρ’ όλα αυτά, δεν μπορείς να την εκβιάσεις. Είτε επιθυμείς κάποιον είτε όχι. Ίσως γιατί ο έρωτας είναι η μόνη και η πιο απόλυτη έκφραση ελευθερίας και αυτό μέσα απ’ το οποίο κανείς νιώθει να είναι πραγματικά ο εαυτός του. Ευτυχώς ή δυστυχώς, δεν υπάρχουν γκρίζες ζώνες στα «θέλω».
Δελίνα Βασιλειάδη: Αυτή η χρονιά, λοιπόν, είχε για σας μία υπαρξιακή και μία μαύρη κωμωδία…
Λίνα Ζαρκαδούλα: Μετά την Εποχή του κυνηγιού που είχα κάνει με την Αθηνά Μαξίμου και τη Φωτεινή Μπαξεβάνη φλέρταρα πολύ με την ιδέα της κωμωδίας. Οφείλω να ομολογήσω ότι κοντινοί μου άνθρωποι με παρακινούσαν χρόνια προς αυτή την κατεύθυνση, γιατί στη ζωή μου μου αρέσει να κάνω τους ανθρώπους να γελάνε. Έχω υπάρξει ο «γελωτοποιός» στο σχολείο, στην οικογένεια, στις παρέες. Κάποιοι φίλοι μου μου λένε ακόμα ότι θα ήμουν πολύ καλή κωμική ηθοποιός…
Δελίνα Βασιλειάδη: Πώς και δεν το ακολουθήσατε;
Λίνα Ζαρκαδούλα: Ήθελα εξαρχής να γίνω σκηνοθέτις, δεν πέρασε ποτέ απ’ το μυαλό μου η σκέψη της υποκριτικής. Επίσης, παραδόξως και αντιφατικώς, αν και «γελωτοποιός» υπήρξα ένα εξαιρετικά ντροπαλό παιδί. Να φανταστείτε ότι στο δημοτικό έπρεπε να πω ένα ποίημα στη γιορτή της 28ης Οκτωβρίου, οπότε άρχισα την απαγγελία, αλλά όταν έφτασα στο δεύτερο τετράστιχο και αντιλήφθηκα κάτω όλα αυτά τα μάτια να με κοιτάνε, έχασα τη φωνή μου κι έφυγα τρέχοντας και κλαίγοντας απ’ τη σκηνή. Ήταν τραυματική η εμπειρία, ακόμα και σήμερα δεν μου είναι καθόλου ευχάριστο να μιλάω δημόσια. Τους θαυμάζω, λοιπόν, και τους αγαπώ τους ηθοποιούς. Είναι τόσο δύσκολη η δουλειά τους… Εκείνη του σκηνοθέτη, όμως, είναι αυτή που πληροί εμένα απόλυτα. Ό,τι έχω να πω, το λέω μέσα απ’ την παράσταση και απ’ τη δουλειά μου.
Δελίνα Βασιλειάδη: Για να επιστρέψουμε στην προηγούμενη ερώτηση, σας κέρδισε τελικά η κωμωδία;
Λίνα Ζαρκαδούλα: Μετά το τέλος προηγούμενων παραστάσεων μου, με πλησίαζαν άτομα απ’ το κοινό για να μοιραστούν μαζί μου αυτό που εισέπραξαν, ή με τη διάθεση να μου εξομολογηθούν κάτι πολύ προσωπικό το οποίο ανασύρθηκε χάρη στην παράσταση… Ή ακόμα και για να μου πουν ένα λιτό «ευχαριστώ», πίσω από το οποίο όμως ένιωθα και εισέπραττα μια βαθιά ανθρώπινη ευγνωμοσύνη. Έχω ζήσει τέτοιες στιγμές, έντονες, οι οποίες θα μείνουν ανεξίτηλες στη μνήμη μου, καθώς φωτίζουν την πραγματικά θαυματουργή δύναμη του θεάτρου.
Όμως, φέτος, έζησα την άλλη όψη του… Έζησα την όψη του γέλιου! Αρχικά μέσα απ’ το Έπεσε Νέκρα, γιατί το Ω, Θεέ μου παιζόταν στη Θεσσαλονίκη για τρεις μήνες και δεν είχα την ευκαιρία να το παρακολουθώ στενά, όπως συμβαίνει τώρα στο «Κ. Δανδουλάκη». Το κοινό, λοιπόν, στο θέατρο «Αποθήκη» ξεσπούσε σε αβίαστα γέλια, χειροκροτούσε στα σκοτάδια ανάμεσα στις σκηνές… Είναι κάτι το μεθυστικό να μπορείς να χαρίσεις στους ανθρώπους γέλιο… Ήταν ένα στοίχημα με τον εαυτό μου -εντέλει κερδισμένο- και αυτό με γεμίζει χαρά και περηφάνια. Αυτό το συναίσθημα εισπράττω και τώρα στο «Κ. Δανδουλάκη» απ’ το Ω, Θεέ μου, με έναν άλλο τρόπο, και δεν σας κρύβω ότι δεν ξέρω αν θέλω να αποχωριστώ αυτή την αίσθηση… Μ’ έχει επηρεάσει πολύ, σκέφτομαι ότι -και λόγω της γενικότερης κατάστασης- είναι μια παρηγοριά να μπορεί ο κόσμος να ξεχνιέται από όλα του τα προβλήματα και να ξαναβρίσκει το χαμένο, λόγω κρίσης, χαμόγελό του. Μπορεί να έχω εθιστεί και να συνεχίσω με κωμωδίες.
Δελίνα Βασιλειάδη: Και κάτι τελευταίο. Μελλοντικά σχέδια.
Λίνα Ζαρκαδούλα: Αυτή την περίοδο συζητάω διάφορες προτάσεις, έχω πολλές και διαφορετικές σκέψεις κατά νου αλλά δεν βιάζομαι. Θέλω αυτά που θα κάνω να ανταποκρίνονται σε αυτά που ονειρεύομαι, δε θέλω να κάνω εκπτώσεις. Είναι ένας μέγας και γενικός ηθικός άξονας που τουλάχιστον είχα και έχω το σθένος να υποστηρίξω και που θεωρώ πως έχει αντίκρισμα στο κοινό. Μεγαλώνοντας, αντιλαμβάνεσαι διαφορετικά το χρόνο και το πόσο πολύτιμος είναι και επίσης οι καιροί είναι πολύ δύσκολοι για όλους μας. Πρέπει κανείς να σέβεται και να τιμά αυτόν που του αφιερώνει δύο ώρες απ’ τη ζωή του και τα χρήματά του.
Δελίνα Βασιλειάδη: Σας ευχαριστώ πολύ και σας εύχομαι καλή επιτυχία.
Δελίνα Βασιλειάδη