ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΗΝ ΗΘΟΠΟΙΟ ΚΑΙ ΣΚΗΝΟΘΕΤΙΔΑ ΒΑΡΒΑΡΑ ΔΟΥΜΑΝΙΔΟΥ
Για την ηθοποιό και σκηνοθέτιδα Βαρβάρα Δουμανίδου, την ψυχή του θεάτρου του Άλλοτε, τα πολλά λόγια είναι περιττά. Υπερταλαντούχα, υπερδραστήρια, εργάτρια της τέχνης, γνήσια καλλιτέχνιδα. Λίγες μέρες πριν την πολυαναμενόμενη πρεμιέρα της παράστασης ΦΟΝΙΣΣΑ του Παπαδιαμάντη η Βαρβάρα Δουμανίδου απάντησε στις ερωτήσεις του φιλμ νουάρ.
ΔΕΛΙΝΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ: Μέσα στο επόμενο διάστημα πρόκειται να ανεβάσετε πάντα με το θέατρο του Άλλοτε τη Φονισσα του Παπαδιαμάντη. Πώς επιλέξατε αυτό το συγκεκριμένο έργο; τι πιστεύετε πως έχει να προσφέρει σήμερα στην κοινωνία μας;
ΒΑΡΒΑΡΑ ΔΟΥΜΑΝΙΔΟΥ: Το αριστουργηματικό έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη η Φόνισσα είναι μια τρομακτική ιστορία σε ένα ζοφερό περιβάλλον, που θα έλεγε κανείς πως μοιάζει βγαλμένη από σκοτεινό παραμύθι. Έχει όλα εκείνα τα συστατικά στην πλοκή της που γοητεύει οποιονδήποτε τη διαβάσει. Μια ηλικιωμένη γυναίκα στην ελληνική επαρχία σκοτώνει οποιοδήποτε θηλυκό παιδί έχει την ατυχία να πέσει στα χέρια της και με οδηγό (όπως η ίδια πιστεύει) το σημάδι του Θεού ολοκληρώνει τα αποτρόπαια εγκλήματα της, λυτρώνοντας τα από το αβάσταχτο μαρτύριο, του να ζήσουν ως κορίτσια. Είναι τραγικό το γεγονός πως θα είναι πάντα επίκαιρο ένα τέτοιο έργο. Ο Παπαδιαμάντης ασχολείται με το θέμα της περιθωριοποίησης και της ανισότητας των γυναικών σε μια εποχή που το να γεννηθείς γυναίκα ήταν βάρος ασήκωτο για την οικογένεια σου. Ο Παπαδιαμάντης τολμά να βάζει μια γυναίκα να αποφασίζει για τη μοίρα των κοριτσιών έχοντας και ο ίδιος προφανώς ζήσει τη σκληρή τους καθημερινότητα. Νιώθω ως γυναίκα σκηνοθέτις την ανάγκη να προσπαθήσω να αφυπνίσω τους θεατές και να τους κάνω να νιώσουν πως ακόμη συμβαίνουν παρόμοια περιστατικά ακόμη και στην εποχή μας. Τόσο με το Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα όσο και με τη Φόνισσα θέλω να υπογραμμίσω την σκληρή πραγματικότητα για τις γυναίκες αυτού του πλανήτη που ακόμη και στην εποχή μας υποφέρουν από απάνθρωπα έθιμα, απαρχαιωμένες κουλτούρες, σκληροπυρηνικές θρησκείες και βάναυσους άνδρες.
Είναι χρέος μου.
Δ.Β.: Μιλήστε μας για την παράσταση. Πώς προσεγγίσατε σκηνοθετικά το έργο αυτό;
Β.Δ.: Είμαι σχεδόν ευτυχισμένη που ασχολούμαι με αυτό το έργο. Όπως έχω ξαναπεί η σκηνοθεσία μου επιτρέπει να δημιουργώ κόσμους, πραγματικότητες και εικόνες που έχω μέσα στο μυαλό μου. Κάθε παράσταση για μένα είναι μια καινούργια πρόκληση για το πως θα κατασκευάσω έναν καινούργιο κόσμο για τους ήρωες του έργου και με τι υλικά θα τον υλοποιήσω. Ο Παπαδιαμάντης έχει ήδη τοποθετήσει τη Φόνισσα του, μέσα σε μια οργιάζουσα φύση και για μένα αυτό ήταν αρκετό για να πυροδοτήσει τη φαντασία μου. Έπαιξα με τον υλικό και τον άυλο κόσμο όπως ακριβώς μου αρέσει. Ο θεατής θα δει να παίρνει σάρκα και οστά μια ιστορία με τόσο θάνατο μέσα της, που θα τον συναρπάσει, αλλά και θα τον ενοχλήσει. Μέχρι τώρα οι ιστορίες του Παπαδιαμάντη λόγω της καθαρεύουσας γλώσσας, ανέβαιναν σε θεατρικές σκηνές περισσότερο ως αφηγήματα. Προσωπικά ήθελα ο θεατής (όπως και σε κάθε έργο μας) να νιώσει την απόγνωση και την απελπισία των ανθρώπων εκείνων, εκείνη τη σκληρή εποχή. Να διαπιστώσει μέσα από τη θεατρική διασκευή που επιχείρησα, την κατάρα του να γεννιέσαι κορίτσι. Αυτό δεν επιτυγχάνεται δυστυχώς με την αφήγηση. Πρέπει να δεις τους ήρωες να υποφέρουν. Να μυρίσεις τον φόβο τους, την ανησυχία τους, να τους δεις να παλεύουν με τον εαυτό τους και με την πίστη τους, να τους δεις να λυγίζουν. Αυτή τη φορά ο θεατής θα δει μπροστά του ολοζώντανα το δράμα, τόσο της Φραγκογιαννούς, όσο και των υπολοίπων ηρώων αυτού του θαυμάσιου ψυχογραφήματος.
Δ.Β.: Αν και η προσοχή σας είναι σίγουρα επικεντρωμένη στη Φόνισσα, έχετε σκεφτεί καλλιτεχνικά τι θα ανεβάσετε μετά;
Β.Δ.: Πράγματι, η προσοχή μου είναι επικεντρωμένη στη Φόνισσα. Ξέρετε, όταν ασχολούμαστε με ένα έργο, βυθιζόμαστε τόσο πολύ στον κόσμο της κάθε ιστορίας που μας είναι εξαιρετικά δύσκολο να σκεφτούμε οτιδήποτε άλλο εκτός από την ιστορία και τους ανθρώπους της παράστασης που δουλεύουμε. Με κάποιο τρόπο είναι σαν να τους προδίδουμε αν σκεφτούμε κάτι άλλο. Προσωπικά θέλω να μένω πιστή στο δράμα των ηρώων που καταπιάνομαι, κυρίως γιατί μου αρέσει να εξαντλώ κάθε πληροφορία για αυτούς, κάθε μικρή, παραμικρή κίνηση τους, κάθε συναίσθημα και επιθυμία τους. Εισέρχομαι στον κόσμο της κάθε παράστασης με έναν μεταφυσικό τρόπο που θέλει χρόνο να ξαναβγώ στην επιφάνεια.
Ως εκ τούτου, όχι, δεν έχω σκεφτεί τι ακριβώς θέλω να ανεβάσω μετά. Έχω μιαν αίσθηση, κάτι κυλά μέσα στις φλέβες μου σαν ιδέα, αλλά δεν ξέρω τι είναι. Είναι βέβαιο πως θα μου αποκαλυφθεί μετά το πέρας των παραστάσεων.
Δ.Β.: Είστε και Εκπαιδευτικός, εδώ και πολλά χρόνια διδάσκετε θέατρο. Μιλήστε μας για αυτό το κομμάτι της καθημερινότητά σας.
Β.Δ.: Προσωπικά δεν θεωρώ πως διδάσκω θέατρο. Αν με ρωτήσετε δεν ξέρω καν πως διδάσκεται το θέατρο. Εμένα μου αρέσει να ενεργοποιώ τους ανθρώπους. Να βρίσκω μέσα τους εκείνο το μικρό διακόπτη που θα τους ανοίξει ένα φως, ένα φως διαφορετικό και θα αρχίσουν να ανακαλύπτουν διαφορετικούς κόσμους. Στους μαθητές μου συχνά λέω, πως η καθημερινότητα, μας επιτρέπει συγκεκριμένες μόνο συνάψεις του εγκεφάλου μας. Συνηθίζουμε να κάνουμε συγκεκριμένα πράγματα με συγκεκριμένο τρόπο. Έχουν λοιπόν την ευκαιρία, για 3 ώρες κάθε εβδομάδα να το ανατρέψουν αυτό. Να δημιουργήσουν καινούργιες συνάψεις στον εγκέφαλο τους. Να μάθουν να διαλέγουν άλλα μονοπάτια για τη σκέψη τους. Στο εργαστήρι ψάχνουμε τους πολλούς και διαφορετικούς μας εαυτούς. Ακούμε ξεχωριστές μουσικές, διαβάζουμε μαγικά ποιήματα, αναλύουμε κείμενα, κάνουμε ωραίες φιλοσοφικές κουβέντες και όλα αυτά τόσο φυσικά και αβίαστα γιατί αυτό είναι Τέχνη. Η Τέχνη πρέπει να ανακαλύπτεται μέσα μας φυσικά και αβίαστα. Είδα με τα μάτια μου ανθρώπους που δεν είχαν καμία σχέση με την τέχνη και το θέατρο να εξελίσσονται σε συγκλονιστικούς ηθοποιούς. Είμαι ευλογημένη που έχω αυτούς τους ανθρώπους δίπλα μου. Είναι όλοι τους ξεχωριστοί και υπέροχοι και μου μαθαίνουν κάθε μέρα και κάτι συναρπαστικό.
Δ.Β.: Είστε ένα εξαιρετικά δραστήριο άτομο. Περιγράψτε μας μια τυπική ημέρα σας.
Β.Δ.: Συνηθίζω να λέω πως θα πεθάνουμε όρθιοι. Προφανώς και αυτό είναι μια επιθυμία. Ζούμε οι περισσότεροι μια τρελή ζωή, αλλά νομίζω πως κατά βάθος μας αρέσει. Είμαστε εθισμένοι στην αδρεναλίνη που μας προσφέρει η ταχύτητα της καθημερινότητας μας. Προσωπικά έχω κάθε μέρα μια συναρπαστική ημέρα! Ξυπνάω, κάνω τις ιντερνετικές μου εργασίες, τρέχω την παράσταση που είναι να ανέβει κάθε φορά, προετοιμάζω τα μαθήματα με το εργαστήρι, ακούω τις μουσικές που θα ντύσουν τις παραστάσεις μας, διαβάζω τα βιβλία που θέλω, αλλά και τα βιβλία που δεν θέλω αλλά πρέπει, βλέπω τα θέατρα που θέλω, αλλά και τα θέατρα που δεν θέλω γιατί το απαιτεί η δουλειά μου, απολαμβάνω να εργάζομαι για την καμπάνια του συζύγου μου Ηλία Μάστορα για την μπάλα και για τυφλά παιδιά που έχει δημιουργήσει, κάνω πρόβες, πρόβες, πρόβες. Η ζωή μου δεν διαφέρει από τις υπόλοιπες ζωές των άλλων ανθρώπων. Σίγουρα έχει όμως μια μαγεία που δύσκολα εκφράζεται με λόγια.
Δ.Β.: Μια ευχή.
Β.Δ.: Εύχομαι περισσότερη Ενσυναίσθηση.
Δ.Β.: Πολύ όμορφη ευχή αυτή. Σας ευχαριστώ κι εύχομαι καλή επιτυχία.
Δελίνα Βασιλειάδη