Δεν υπάρχουν λόγια να περιγράψει κάποιος τα συναισθήματα που βιώνουμε όλοι αυτήν την περίοδο. Το θέατρο είναι κλειστό, το πότε θα ξανανοίξουν οι θεατρικές σκηνές είναι αβέβαιο, ενώ τρομερά πράγματα βγαίνουν στην επιφάνεια. Ο Νικορέστης Χανιωτάκης, ένας από τους κορυφαίους σκηνοθέτες και ηθοποιούς της γενιάς του, ανοίγει την καρδιά του και απαντά στις ερωτήσεις του φιλμ νουάρ για τα φοβερά που συμβαίνουν.
ΔΕΛΙΝΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ: Το τελευταίο διάστημα, συγκεκριμένα από την περασμένη άνοιξη, η πανδημία του κορονοϊού σε όλον τον πλανήτη έχει οδηγήσει σε αναγκαστικό lockdown των θεάτρων και των καλλιτεχνικών σκηνών και χώρων. Θεατρικές παραγωγές σταμάτησαν απότομα, ακυρώθηκαν ή, στην καλύτερη περίπτωση, αναβλήθηκαν με την προοπτική να παρουσιαστούν κάποια στιγμή στο μέλλον στο κοινό. Ποιες είναι οι σκέψεις σας για την κατάσταση που σήμερα επικρατεί στον θεατρικό χώρο;
ΝΙΚΟΡΕΣΤΗΣ ΧΑΝΙΩΤΑΚΗΣ: Στο πρώτο lockdown δεν μπορούσαμε να κάνουμε πολλά πράγματα, διότι ήταν κάτι πρωτοφανές. Ούτε καν είχαμε φανταστεί ότι θα ζούσαμε ποτέ κάτι τέτοιο στην ζωή μας. Ξαφνικά αισθανθήκαμε ήρωες σε ταινία επιστημονικής φαντασίας. Όταν έβγαιναν οι περισσότεροι γιατροί και επιστήμονες τονίζοντας πόσο επικίνδυνος είναι ο ιός και ότι η λύση της καραντίνας ήταν μονόδρομος, η Τέχνη λογικά και αναμενόμενα μπήκε σε δεύτερη, τρίτη, τέταρτη μοίρα… Σήμερα, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Μετά από σχεδόν έναν χρόνο, έχουμε πλέον περισσότερες πληροφορίες για το τι εστί κορονοϊός, πώς κολλάει, ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο κ.τ.λ. Γνωρίζουμε τις οικονομικές και ψυχολογικές επιπτώσεις που έχει το lockdown παγκοσμίως. Μπορώ, λοιπόν, να σας πω ότι ο θυμός μου είναι τεράστιος για τον τρόπο που έχει αντιμετωπιστεί ο θεατρικός χώρος από την πολιτεία. Δεν γίνεται να διατηρούν συνεχώς τα Μ.Μ.Μ. ανοικτά (χωρίς αποστάσεις, με τον έναν επιβάτη πάνω στον άλλον), να βρίσκουν τρόπους να δουλέψουν οι περισσότερες επιχειρήσεις, το λιανεμπόριο, τα νυχάδικα και τα κομμωτήρια και να παραμένουν κλειστά μόνο το θέατρο, ο κινηματογράφος, οι χώροι άθλησης και τα νυχτερινά κέντρα διασκέδασης. Εξισώνουν το θέατρο με τα μπουζούκια! Το θέατρο και ο κινηματογράφος είναι δύο χώροι που δεν χρειάζεται να έρθεις σε σωματική επαφή με κανέναν, που φοράς την μάσκα σου καθ’ όλη την διάρκεια του έργου και που στην πρώτη καραντίνα -κατά γενική ομολογία από την υγειονομική επιτροπή και την πολιτεία- πήραν άριστα στη λήψη και την τήρηση των μέτρων… Ακόμα κι αν δεχτώ ότι προασπίζονται την Υγεία… την Ψυχική Υγεία δεν την σκέφτονται; Η Ψυχική Υγεία είναι εξίσου σημαντική και επηρεάζει ΑΜΕΣΑ το σώμα μας. Για αυτό υπάρχει η Τέχνη κι ο αθλητισμός. Για να βοηθούν την ψυχική ισορροπία των ανθρώπων. Κι όμως! Μέσα σε τόσες επίσημες εξαγγελίες της Κυβέρνησης δεν γίνεται ούτε ένα σχόλιο για τον ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ! Και το χειρότερο; Ούτε οι δημοσιογράφοι κάνουν κάποια ερώτηση…
ΔΕΛΙΝΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ: Είστε μέλος της ΕΝ.ΘΕ.ΠΑ. (Ένωση θεατρικών Παραγωγών) και μέλος του Δ.Σ. της Ε.Μ.ΚΕ.ΘΙ. (Ένωση Μη Κερδοσκοπικών Θιάσων). Τι ακριβώς είναι αυτές οι δύο Ενώσεις και ποιοι οι σκοποίτους;
ΝΙΚΟΡΕΣΤΗΣ ΧΑΝΙΩΤΑΚΗΣ: Μαζί με τον συνεργάτη μου Γεράσιμο Σκαφίδα αποτελούμε την καλλιτεχνικήομάδα «Μυθωδία». Ως διαχειριστές και νόμιμοι εκπρόσωποι της συγκεκριμένης εταιρείας, αποφασίσαμε σε αυτήν την κρίσιμη περίοδο να ενώσουμε τις δυνάμεις μας μαζί με άλλους συναδέλφους κι έτσι ο Γεράσιμος είναι μέλος του Δ.Σ. της ΕΝ.ΘΕ.ΠΑ. κι εγώ του Δ.Σ. της Ε.Μ.ΚΕΘ.ΘΙ. Η πρώτη είναι μία Ένωση, στην οποία ανήκουν οι περισσότεροι θεατρικοί παραγωγοί της Αθήνας, ανεξαρτήτως της εταιρείας την οποία έχουν. Συστάθηκε τον περασμένο Απρίλιο με αφορμή την κρίση του κορονοϊού και έκτοτε δίνει την μάχη της για την επιβίωση των θεάτρων και την καλύτερη οικονομική υποστήριξη των επιχειρήσεων που έχουν πληγεί. Η δεύτερη είναι μία Ένωση, στην οποία ανήκουν αποκλειστικά οι Αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες όλης της Ελλάδας, οι οποίες παράγουν πολιτισμό. Μετρά ήδη τέσσερα χρόνια «ζωής» και ουσιαστικά εκπροσωπεί το μεγαλύτερο κομμάτι των ελληνικών θιάσων. Οι βασικοί σκοποί της Ε.Μ.ΚΕ.ΘΙ. είναι η αλληλοβοήθεια μεταξύ των μελών της και η ανάπτυξη κάθε είδους δραστηριότητας για την στήριξη του θεάτρου μέσα από κρατικές ή άλλες δράσεις, χρηματοδοτήσεις, διοργανώσεις κ.τ.λ.
ΔΕΛΙΝΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ: Από τη στιγμή που η πανδημία του κορονοϊού ανάγκασε τα θέατρα να κλείσουν, πολλές θεατρικές ομάδες και θεατρικοί οργανισμοί παρουσίασαν, είτε δωρεάν είτε με ηλεκτρονικό εισιτήριο, θεατρικά έργα στο κοινό μέσω του ίντερνετ. Αυτή η –αναγκαστική σε κάποιον βαθμό- εξέλιξη τι σημαίνει για την πορεία του θεάτρου; Θα μπορούσε και μετά την πανδημία να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση με το ανέβασμα θεατρικών παραστάσεων στο διαδίκτυο; Ποιες οι ομοιότητες και ποιες οι διαφορές ανάμεσα σε μια διαδικτυακή παράσταση και μια παράσταση επάνω στο θεατρικό σανίδι την οποία παρακολουθεί δια ζώσης ο κόσμος;
ΝΙΚΟΡΕΣΤΗΣ ΧΑΝΙΩΤΑΚΗΣ: Η διαδικτυακή αναπαραγωγή μίας θεατρικής παράστασης κρύβει ορισμένες παγίδες: Πρώτον, για κάποιον που δεν έχει δει ποτέ θέατρο στην ζωή του (και, ναι, δυστυχώς υπάρχουν πολλοί) ίσως σχηματίσει λάθος εντύπωση. Αυτό που βλέπει στην οθόνη του δεν είναι θέατρο, είναι ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα. Το θέατρο είναι θνησιγενές. Η παράσταση γεννιέται για τον θεατή, ζει μπροστά στα μάτια του και πεθαίνει με το τελευταίο χειροκρότημα και το κλείσιμο της αυλαίας. Από τον καναπέ του σπιτιού σου δεν μπορείς να γευτείς με όλες σου στις αισθήσεις το έργο και δεν συγκεντρώνεσαι 100% σε αυτό. Ούτε ο ηθοποιός αισθάνεται την ανάσα του θεατή, δεν ακούει το γέλιο του, δεν βλέπει το δάκρυ του, δεν απολαμβάνει το χειροκρότημά του. Δεύτερον, οι οικονομικές απολαβές από ένα livestreaming δεν ανταποκρίνονται με τίποτα στον κόπο και στον χρόνο που έχουν αφιερώσει οι καλλιτέχνες που δημιούργησαν την παράσταση. Χρειάζεται, λοιπόν, προσοχή στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την παρακολούθηση μιας θεατρικής παράστασης στο διαδίκτυο για να αποφευχθούν οι παρεξηγήσεις και πρέπει να μπουν κανόνες στις αμοιβές των συντελεστών. Μετά την πανδημία είναι σίγουρο ότι θα συνεχιστεί το ανέβασμα των παραστάσεων στο διαδίκτυο, απλώς ετεροχρονισμένα, δηλαδή αφού έχουν ολοκληρώσει τον δια ζώσης κύκλο τους. Βεβαίως, εάν η μαγνητοσκόπηση γίνει με καλλιτεχνική φροντίδα και πολύ καλά τεχνικά μέσα, τότε ίσως έχει μια αξία αυτή η τακτική. Εννοώ, ότι μπορεί να δημιουργηθεί ένα εξαιρετικό αρχείο θεάτρου για τις επόμενες γενιές και θα μπορούν να δουν τις παραστάσεις μας και οι θεατές που διαμένουν μακριά από τον τόπο παρουσίασης του έργου (π.χ. οι Έλληνες του εξωτερικού).
ΔΕΛΙΝΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ: Πόσο σας έχει επηρεάσει εσάς ως άνθρωπο και ως δημιουργό, ηθοποιό, σκηνοθέτη και παραγωγό, η πρωτόγνωρη κατάσταση που βιώνουμε τώρα; Πώς την αντιμετωπίζετε;
ΝΙΚΟΡΕΣΤΗΣ ΧΑΝΙΩΤΑΚΗΣ: Όταν τα θέατρα έκλεισαν για δεύτερη φορά αρχές Νοεμβρίου με κυβερνητική εντολή βίωσα μία πολύ οδυνηρή εμπειρία. Εκείνη την Κυριακή αποχαιρέτησα τους ηθοποιούς μου και τους συνεργάτες μου χωρίς να ξέρω πότε θα τους ξαναδώ. Χωρίς να γνωρίζει κανείς μας εάν η δουλειά που έχουμε ήδη κάνει θα έχει κάποια συνέχεια ή όχι… Παρ’ όλα αυτά, ως δημιουργός δεν χάνω την αισιοδοξία μου ότι αργά ή γρήγορα θα γυρίσει ο τροχός και θα επιστρέψουμε όλοι στους χώρους που αγαπάμε. Έχω την πεποίθηση ότι θα καταφέρουμε να γεφυρώσουμε την απόσταση από το κοινό, που αναγκαστικά αναπτύχθηκε λόγω των σκληρών μέτρων προστασίας (μάσκες, κενές θέσεις, αποστάσεις κ.τ.λ.). Προσωπικά, φροντίζω να είμαι όσο πιο δημιουργικός μπορώ είτε δουλεύοντας στην τηλεόραση, είτε από το σπίτι και να εκμεταλλεύομαι τον χρόνο για να επιμορφώνομαι, διαβάζοντας βιβλία, βλέποντας ταινίες και ακούγοντας μουσική. Όταν επιστρέψει η «κανονικότητα» δεν θα είμαστε οι ίδιοι άνθρωποι στον χώρο της Τέχνης, ούτε σε αριθμό, ούτε σε πρόσωπα. Αλλά τουλάχιστον ίσως είναι μια ευκαιρία να ξεκαθαρίσουν «τα χλωρά από τα ξερά» και να μείνουν αυτοί που πραγματικά αγαπούν την Τέχνη και τους ανθρώπους της.
ΔΕΛΙΝΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ: Λίγο πριν το lockdown, είχατε ξεκινήσει πρόβες για την παράσταση «Οι μάγισσες του Σάλεμ» του Άρθουρ Μίλλερ. Μιλήστε μας για το καινούριο αυτό σκηνοθετικό σας εγχείρημα. Θα μπορέσουμε τελικά να το απολαύσουμε όταν με το καλό τα θέατρα ανοίξουν;
ΝΙΚΟΡΕΣΤΗΣ ΧΑΝΙΩΤΑΚΗΣ: Πράγματι, τον περασμένο Νοέμβριο ήμασταν έτοιμοι να κάνουμε πρεμιέρα στην παράσταση «Οι Μάγισσες του Σάλεμ» με έναν υπέροχο θίασο 13 ηθοποιών (Νικήτας Τσακίρογλου, Άκης Σακελλαρίου, ΡένιαΛουιζίδου, Ιωάννα Παππά, Κώστας Τριανταφυλλόπουλος, Γεράσιμος Σκαφίδας, Θωμάς Γκαγκάς, Κατερίνα Νικολοπούλου, Ισιδώρα Δωροπούλου, Ηρώ Πεκτέση, Μαρία Μοσχούρη, Αντουανέτα Παπαδοπούλου, Δανάη Νεάνθη Ομορεγκιέ). Δυστυχώς, τα μέτρα της κυβέρνησης μας πρόλαβαν κι έτσι δεν προλάβαμε για μόλις μία εβδομάδα! Επειδή, όμως, όλοι οι συντελεστές λατρεύουμε αυτό το έργο και την δουλειά που ξεκινήσαμε να κάνουμε, έχουμε δεσμευτεί ότι μόλις ανοίξουν τα θέατρα θα βάλουμε ξανά μπροστά τις «μηχανές» και θα παρουσιάσουμε αυτό το σπουδαίο έργο του Άρθουρ Μίλερ στο κοινό τόσο της Αθήνας, όσο και της Θεσσαλονίκης.
ΔΕΛΙΝΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ: Μελλοντικά σχέδια.
ΝΙΚΟΡΕΣΤΗΣ ΧΑΝΙΩΤΑΚΗΣ: Αυτήν την περίοδο κάνω γυρίσματα ως ηθοποιός στην τηλεοπτική σειρά της ΕΡΤ1 «Η τούρτα της μαμάς» σε σενάριο Αλέξανδρου Ρήγα και Δημήτρη Αποστόλου, σε σκηνοθεσία του πρώτου. Από εκεί και πέρα, καιρού θέλοντος και… κυβέρνησης επιτρέποντος ετοιμάζουμε τα επόμενα θεατρικά μας εγχειρήματα. Το ερχόμενο καλοκαίρι θα κάνουμε περιοδεία σε όλη την Ελλάδα για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά την κωμωδία «Μήδεια» του Μποστ με τον Μάκη Παπαδημητρίου στον ομώνυμο ρόλο. Εκτός από την σκηνοθεσία της παράστασης, έχω την τύχη να υποδύομαι τον Ιάσωνα, παίζοντας στο πλάι υπέροχων συναδέλφων και τραγουδώντας τα πρωτότυπα τραγούδια της Monika. Έπειτα, από τον Οκτώβριο θα επαναληφθεί η βραβευμένη παράσταση «Η Γίδα ή Ποια είναι η Σύλβια;» στο θέατρο Αθηνών και το τρομακτικό θρίλερ «Η Γυναίκα με τα Μαύρα» στο θέατρο Πειραιώς 131. Τέλος, εκτός από τις «Μάγισσες του Σάλεμ» που προαναφέραμε, σχεδιάζω δύο νέες σκηνοθεσίες, οι οποίες θα ανακοινωθούν λογικά αμέσως μετά το lockdown.
ΔΕΛΙΝΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ: Σας ευχαριστώ θερμά για την όμορφη συνέντευξη και σας εύχομαι από καρδιάς καλή συνέχεια.
ΝΙΚΟΡΕΣΤΗΣ ΧΑΝΙΩΤΑΚΗΣ: Εγώ σας ευχαριστώ για την πολύ εποικοδομητική συζήτηση και την ευκαιρία που μου δώσατε να εκφράσω τις σκέψεις και τους προβληματισμούς μου. Εύχομαι σε εσάς και σε όλο τον κόσμο υγεία, ομοψυχία, αγάπη και να μην ξεχνάμε ποτέ τα παιδικά μας όνειρα.
Και κάτι τελευταίο. Οποιαδήποτε μορφή βίας είναι καταδικαστέα, απαράδεκτη και παράνομη. Στηρίζω απολύτως και θαυμάζω την γενναία στάση όλων των ανθρώπων (γυναίκες, άντρες, νέοι, μεσήλικες, πρωταγωνιστές, πρωτοεμφανιζόμενοι, όλοι!) που έχουν το θάρρος να μιλήσουν δημόσια, με επιχειρήματα και αποδείξεις για αυτά που έχουν υποστεί κατά το παρελθόν ή για αυτά που υφίστανται στο παρόν στο εργασιακό τους περιβάλλον κι όχι μόνο. Δεν έχει σημασία πότε συνέβη κάτι, αν έχουν περάσει δύο ή τριάντα δύο χρόνια. Η βία είναι βία, είτε λεκτική είτε σωματική και δεν παραγράφεται ΠΟΤΕ. Ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφραστεί όποτε νοιώσει έτοιμος. Ο φόβος, άλλωστε, είναι η μεγαλύτερη μάστιγα της εποχής μας. Οι πολιτικοί το ξέρουν καλά αυτό και το χρησιμοποιούν σαν όπλο με την κάθε ευκαιρία… Επειδή, όμως, ως λαός έχουμε μάθει να βάζουμε ταμπέλες… Προσοχή! Ένας επαγγελματικός κλάδος δεν είναι “βρόμικος” επειδή έχει κάποια “βρόμικα στοιχεία”. Θα πρότεινα να μην γενικεύουμε ούτε για τις γενιές (οι παλιοί που “σκοτώνουν” τους νέους κ.τ.λ.), ούτε για το θέατρο, ούτε για τον αθλητισμό… Υπάρχουν -ευτυχώς- και αντίθετα, “φωτεινά” παραδείγματα. Καλό θα ήταν να καταγγείλουμε την ανηθικότητα συγκεκριμένων ανθρώπων για να βάλουμε ένα τέλος στον ψυχολογικό και σωματικό τραυματισμό αθώων συνανθρώπων μας που απλώς θέλουν να κάνουν τα όνειρά τους πραγματικότητα στο αντικείμενο που αγαπάνε. Για να μιλήσουμε συγκεκριμένα για το θέατρο, το σώμα μας και το μυαλό μας είναι το “εργαλείο” της δουλειάς μας. Δεν έχει ΚΑΝΕΝΑΣ το δικαίωμα, όσο ταλαντούχος κι αν υπήρξε κάποτε, όσα βραβεία κι αν έχει πάρει, να προσβάλει και να τραυματίζει αυτό το ευαίσθητο εργαλείο. Δεν γίνεται να είσαι σπουδαίος καλλιτέχνης, αν δεν είσαι πρώτα σπουδαίος ΑΝΘΡΩΠΟΣ. Προσωπικά δεν με ενδιαφέρει αν ο άλλος παίζει στην Επίδαυρο, παίρνει βραβεία και κάνει απανωτά soldout. Οι επιτυχίες και οι αποτυχίες έρχονται και φεύγουν. Οι άνθρωποι και οι σχέσεις μας, όμως, μένουν! Έφτασε επιτέλους η στιγμή που δεν θα φοβάται το θύμα, αλλά αυτός που πρέπει: ο θύτης! Ας γίνει ΤΩΡΑ μία αρχή ώστε να γίνει ο ουρανός πιο γαλανός…
ΔΕΛΙΝΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ: Σας ευχαριστώ.
Δελίνα Βασιλειάδη