Σκηνοθεσία: Μισέλ Χαζαναβίσιους
Παίζουν: Ζαν Ντιζαρντέν, Μπερενίς Μπεζό, Τζον Γκούντμαν, Τζέιμς Κρόμγουελ, Πενέλοπε Αν Μίλερ, Μάλκολμ ΜακΝτάουελ
Διάρκεια: 100’
Αξιολόγηση: ****
Θυμάσαι; Θυμάσαι την πρώτη φορά που είδες το «City Lights»; Αυτό το δέος για την αρχή της μεγάλης σου αγάπης, του σινεμά, το θυμάσαι; Τότε που ο Τσάρλι Τσάπλιν προτίμησε μια βωβή ταινία, ενώ όλοι είχαν ενθουσιαστεί με τις ομιλούσες; Ο Μισέλ Χαζαναβίσιους το θυμάται και σίγουρα θέλει να το θυμίσει σε όλους μας. Σε μια εποχή που στο σινεμά η τεχνολογία επικρατεί της τέχνης, η ταινία «The Artist» επιλέγει ως επίκεντρο τον καλλιτέχνη, ταυτίζοντας την εποχή που οι βωβές ταινίες αντικαταστάθηκαν από τις ομιλούσες με τη σημερινή επικράτηση του 3D, της ψηφιακής κάμερας και των ψηφιακών εφέ. Η πορεία του καλλιτέχνη μετά από αυτή την αλλαγή είναι (αρχικά) καταστροφική…
Ο σταρ του βωβού κινηματογράφου Ζορζ Βαλεντίν δεν ανησυχεί για την εμφάνιση της ομιλίας στις ταινίες και αρνείται να συμμετέχει σε αυτήν την εξόντωση της καλλιτεχνικής του αυθεντίας. Καταλήγει όμως μόνος και έρημος σε ένα σπίτι, με μοναδική του παρέα το αλκοόλ. Μερικοί άνθρωποι δεν αντέχουν την αλλαγή. Κι όχι μόνο αυτό. Η άρνησή τους να αποδεχθούν το καινούργιο τους δημιουργεί μελαγχολία. Κάπου εκεί χρειάζονται ένα σπρώξιμο. Αυτό τούς το δίνει κάποιος, που την εποχή της αλλαγής βρίσκεται στην αρχή του δικού του ταξιδιού. Όπως η Πέπι Μίλερ. Επί παντοκρατορίας Ζορζ Βαλεντίν, ήταν μια απλή χορεύτρια. Με την εμφάνιση του ομιλούντος κινηματογράφου μετατρέπεται σε σταρ. Σε μια σταρ ακόμα ερωτευμένη με τον άνθρωπο που την ενέπνευσε και την βοήθησε να εισχωρήσει στον κόσμο του θεάματος. Δεν μπορεί να τον αφήσει αβοήθητο. Προσπαθεί με τη σειρά της να βγάλει τον πρώην σταρ από την προδιαγεγραμμένη πορεία του προς την καταστροφή…
Η μεταφορά στη δεκαετία του ’20 είναι πλήρης. Η φωτογραφία σού δημιουργεί την αίσθηση πως δεν είναι 2011, πως όταν βγεις από την αίθουσα όλα θα είναι ασπρόμαυρα και ήσυχα, σχεδόν βωβά. Τα σκηνικά και τα κοστούμια δημιουργούν την εντύπωση πως σχεδιάστηκαν από κάποιον που ζούσε εκείνη την εποχή, και οι ηθοποιοί πως σπούδασαν με την προοπτική να παίξουν σε σινεμά χωρίς ήχο. Η απουσία του ήχου δεν αποτελεί μειονέκτημα, πόσο μάλλον σε μια εποχή που η ομιλία θεωρείται κάτι περισσότερο από δεδομένη. Η αφηγηματικότητα της εικόνας είναι τόσο πληθωρική, που οι νοηματικοί συνδυασμοί και η ανακάλυψή τους προκαλούν έναν ενθουσιασμό παρόμοιο με εκείνον που έχει ένα οκτάχρονο μόλις ολοκληρώσει το πρώτο του παζλ. Για παράδειγμα, όταν η Πέπι παρακολουθεί τον Ζορζ και αγοράζει τα πράγματά του για να μην μείνει αδέκαρος, ο τίτλος της ταινίας της, που φιγουράρει στα σινεμά, είναι «Φύλακας Άγγελος». Και μόλις αποκαλύπτεται στον Ζορζ η εισβολή του ήχου στη μεγάλη οθόνη βλέπει έναν εφιάλτη πως τα πάντα βγάζουν ήχους, εκτός από εκείνον. Βέβαια, αυτό το τελευταίο ήταν μόνο ένα άσχημο όνειρο. Όμως στο Χόλιγουντ, από τότε έως και σήμερα, τα όνειρα, όμορφα ή άσχημα, γίνονται πραγματικότητα.
Η αλλαγή είναι κι αυτή ένα όνειρο που γίνεται πραγματικότητα. Και ο Χαζαναβίσιους το λέει ξεκάθαρα: οι εποχές αλλάζουν και θα πρέπει να το δεχτούμε. Η ομηρία της επανάληψης υπήρξε πάντα ένας από τους κυριότερους εχθρούς της ελευθερίας. Αυτό δεν σημαίνει φυσικά πως το παλιό δεν είναι καλό. Μιμούμενος τον Τσάπλιν, ο Ζορζ ξόδεψε όλα τα λεφτά του για να γυρίσει μια βωβή ταινία εν μέσω του παροξυσμού για τις ομιλούσες. Και ίσως η ταινία του να ήταν καλύτερη. Όμως, το κοινό ήθελε το καινούργιο θέαμα και όπως λέει και ο ‘παραγωγός’ Τζον Γκούντμαν: «το κοινό έχει πάντα δίκιο». Η αλήθεια, η μία και μοναδική, είναι πως το σινεμά αποδείχθηκε πολύ πιο ανθεκτικό απ’ ό,τι περίμεναν κάποιοι. Και συνεχίζει να είναι μια τέχνη ανεξάρτητη και γεμάτη δυνατότητες.
Η ταινία του Χαζαναβίσιους αποδεικνύει περίτρανα πως η πηγή του κινηματογραφικού λόγου είναι αστείρευτη και συνδυάζει όλους τους λόγους που μας κάνουν να πάμε σινεμά, περιλούζοντάς τους με την μόνιμα ευχάριστη διάθεσή του. Ακόμα και στις σκοτεινές του στιγμές συνεχίζει να σε γεμίζει με χαρά. Ίσως γιατί σε ταξιδεύει σε μια άλλη εποχή ίσως γιατί σε γεμίζει με αισιοδοξία και ελπίδα. Την ελπίδα πως ο καλλιτέχνης θα είναι πάντα εδώ, στην πρώτη γραμμή του σινεμά, έτοιμος να συμβάλλει στην μοναδική μαγεία του…
Πέτρος Καλογεράς