Την εξαιρετική παράσταση Θείος Βάνια του μεγάλου Ρώσου δραματουργού Άντον Τσέχωφ σε μετάφραση και σκηνοθεσία Γιώργου Κιμούλη παρουσιάζει στη Θεσσαλονίκη, ύστερα από μια ιδιαίτερα επιτυχημένη πορεία στην Αθήνα, το Θέατρο Αριστοτέλειον (Εθνικής Αμύνης 2, τηλέφωνο 2310262051) για λίγες μόνο, δυστυχώς, ημέρες. Πρόκειται για ένα από τα αριστουργήματα του παγκόσμιου ρεπερτορίου, έναν ύμνο στη ζωή και στην αναγκαιότητα για διαρκή αγώνα του ανθρώπου για επιβίωση και προσωπική εξέλιξη. Σε ένα αγρόκτημα κάπου στη ρωσική επαρχία, όπου ζουν, κατοικούν και αγόγγυστα, ακατάπαυστα εργάζονται η Σόνια και ο θείος της Βάνια, οικονομικές και κοινωνικές συγκυρίες αναγκάζουν τον πατέρα της Σόνια, υπερμορφωμένο και υπέργηρο καθηγητή Αλέξανδρο να εγκατασταθεί κι αυτός εκεί, ύστερα από αρκετά χρόνια διαμονής στην πόλη όπου δίδασκε Ιστορία Τέχνης στο Πανεπιστήμιο, με τη δεύτερη, όμορφη και νεότατη –κατά πολύ νεότερή του- σύζυγό του Ελένα. Η συνεχής γκρίνια του καθηγητή για την ηλικία και την κακή κατάσταση της υγείας του-κάτι που αμφισβητείται από τον γιατρό κάποιες στιγμές-, η επίμονη άρνησή του να δεχτεί οποιαδήποτε ιατρική βοήθεια, αλλά και η αδυναμία ή η απροθυμία της συζύγου του να κατανοήσει τη ζωή στην επαρχία και να προσπαθήσει να προσφέρει οποιαδήποτε υπηρεσία στους συνανθρώπους της, αναλαμβάνοντας για παράδειγμα να διδάξει μικρά παιδιά που το έχουν ανάγκη, κάτι που πρώτα θα ωφελούσε βεβαίως την ίδια και την ψυχή της, όλα αυτά αρχίζουν αμέσως να επηρεάζουν τον κόσμο γύρω τους. Ο παραδοσιακός τρόπος ζωής στο κτήμα αλλάζει. Αρχές βαθιά ριζωμένες μέσα στους ανθρώπους καταστρατηγούνται και αρχίζουν όλοι ανεξαιρέτως να περιστρέφονται γύρω από το παράταιρο ζευγάρι, εγκαταλείποντας τις ίδιες τους τις ζωές, τις όποιες φιλοδοξίες τους, ακόμα και τις ελπίδες τους. Παρά το γεγονός πως όλοι αντιλαμβάνονται το τέλμα και τη στασιμότητα, τη νωθρότητα όπου έχουν καταλήξει, κανείς δεν τολμά να βγει απ’ τον βούρκο. Όλοι μιλούν ακατάπαυστα, όλοι παραπονιούνται για την κατάντια τους, για τα χρόνια που χάθηκαν ή που άφησαν να χαθούν –με μια εντυπωσιακή αδιαφορία για τα χρόνια που ακόμα έχουν μπροστά τους-, για τα ανεκπλήρωτα όνειρά τους, τους πόθους και τις επιθυμίες τους, ωστόσο όλοι πεισματικά αρνούνται να προσπαθήσουν να αλλάξουν το οτιδήποτε. Οι ήρωες του Τσέχωφ επιλέγουν τη μιζέρια, τη θλίψη, την ακινησία. Ούτε τολμούν να διανοηθούν πως έχουν τη δύναμη να αντιμετωπίσουν το θηρίο. Πιστεύουν πως η οποιαδήποτε απόπειρα αλλαγής της πορείας τους, απλώς θα αποτύχει. Και για αυτό και επιλέγουν να μην το επιδιώξουν καν. Τρέμουν τόσο την ήττα και την αποτυχία, ώστε προτιμούν να ζουν στον βούρκο μέσα, στο σκοτάδι, στην ανυπαρξία. Για αυτό και είναι ηττημένοι από την αρχή. Πριν καν ηττηθούν. Και καταλήγουν τραγικά γελοίοι.
Η παράσταση που μας προσφέρει ο Γιώργος Κιμούλης είναι πραγματικό δώρο. Ο σκηνοθέτης μεταφέρει σε μια πιο σύγχρονη εποχή τη δράση του έργου, αλλά προσαρμόζει και τον τσεχωφικό λόγο σε λόγο σύγχρονο, κατανοητό, δυναμικό. Το χιούμορ που ο συγγραφέας εντέχνως κρύβει μέσα στις ατάκες αναδεικνύεται πλήρως, τόσο από την ίδια τη διασκευή όσο και από τις ερμηνείες των ηθοποιών. Το γέλιο για το κοινό αβίαστο, διαρκές. Και πικρό. Οι θεατές γελούν με τον πόνο και την οδύνη ανθρώπων διαλυμένων, ανθρώπων που υποφέρουν, που πληγώνονται ξανά και ξανά και ξανά. Κι αυτό το γέλιο μοιραία θα το ακολουθήσει το δάκρυ. Όσο το έργο εξελίσσεται, όσο ο χρόνος περνά, όσο τα λόγια ρέουν, όσο τα γέλια προχωρούν και τα δάκρυα κυλούν… τόσο γίνεται πιο εμφανής η μεγαλειώδης και εξαιρετικά επιτυχημένη προσπάθεια του σκηνοθέτη να υπηρετήσει το όραμα του συγγραφέα και να αναδείξει τις πανανθρώπινες αλήθειες που αυτός εκφράζει. Τα μηνύματα πολλά. Ωστόσο, το πιο σημαντικό είναι ένα. Μην τα παρατάτε. Δεν πρέπει. Ακόμα κι όταν όλα είναι φαινομενικά χαμένα. Ποτέ κανείς δεν ηττήθηκε αν προσπάθησε. Και ας έχασε τη μάχη. Η ζωή πάντα δικαιώνεται. Πάντα νικά. Ακόμα κι αν απλώς υπομένει. Είμαστε όλοι κρίκοι μιας αλυσίδας.
Συνδεόμαστε όλοι με όλους τους ανθρώπους που έζησαν πριν από εμάς, αλλά και με όλους που θα μας ακολουθήσουν. Τίποτα δεν χάνεται. Καμία πράξη, προσπάθεια, σκέψη δεν σβήνει. Μόνο η αδράνεια είναι ήττα.
Η παράσταση μας χάρισε πολλές εξαιρετικές σκηνές, όπως αυτήν με τις δυο γυναίκες, τη Σόνια και την Ελένα, όπου, ενώ απαγορεύεται να παίξουν μουσική ώστε να νιώσουν λίγη χαρά, αυτές βρίσκουν άλλους τρόπους να εκφράσουν τα συναισθήματά τους ενώ ταυτόχρονα υπακούουν στους κανόνες. Μαγική η σκηνή ανάμεσα στον γιατρό και τον θείο Βάνια, όπου μεθυσμένοι και οι δυο, μιλούν, πίνουν, τραγουδούν και χορεύουν… Υπέροχη η ιδέα να υπάρχει και ζωντανή μουσική επί σκηνής κάποιες φορές. Συγκλονιστική η εικόνα του τέλους, με τα δυο επίπεδα φωτισμών και τι δυο ταυτόχρονες πραγματικότητες να συνυπάρχουν. Ακινησία από τη μια, ενώ από την άλλη μια παιδική κούνια να αιωρείται κι ένα κορίτσι να ίπταται πάνω από όλα εναλλάσσοντας το γέλιο με το κλάμα.
Ο σκηνοθέτης απέσπασε από όλα τα μέλη του θιάσου σπουδαίες ερμηνείες. Πάρα πολύ καλοί οι Γιώργος Ψυχογιός (Αλεξάντρ Βλαντιμίροβιτς Σερεμπριακώφ) και Χαρά Μάτα Γιαννάτου (Σοφία Αλεχάνωτρεβνα – Σόνια). Καταπληκτική και ιδιαίτερα εκφραστική, όπως πάντα, η Στέλλα Καζάζη (Ελένα Αντρέγεβνα). Όμως, οι Τάσος Νούσιας (Μιχαήλ Λβόβιτς Άστροφ) και Γιώργος Κιμούλης (Θείος Βάνια) ήταν ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟΙ.
Μια παράσταση που δεν πρέπει να τη χάσει κανείς.
Δελίνα Βασιλειάδη