Συνέντευξη στην Έλσα Σπυριδοπούλου
(elsaspi@gmail.com)
Ο Ζουλφί Λιβανελί είναι μια πολυσήμαντη προσωπικότητα της Τουρκίας. Μουσικός, συγγραφέας, δημοσιογράφος, είναι ένας άνθρωπος που δεν πίστεψε ποτέ σε «προβλήματα» θρησκείας, γλώσσας ή συνόρων, που θέτουν οι κυβερνώντες των χωρών. Χρόνια τώρα πλάι σε Έλληνες δημιουργούς, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης και η Μαρία Φαραντούρη, μάχεται για την αδερφοποίηση των κρατών. Πριν λίγο καιρό βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη για να παρουσιάσει το βιβλίο του Σερενάτα (εκδ. Πατάκη).
Ανταμώσαμε στο πατάρι του βιβλιοπωλείου «Ιανός». Ευγενέστατος, χαμογελαστός, με χιούμορ. Μιλήσαμε για το βιβλίο που τυπώνεται μανιωδώς στην Τουρκία ξανά και ξανά και στο οποίο ο Λιβανελί παντρεύει Ιστορία και μυθοπλασία. Τοποθετεί τους δύο κεντρικούς ήρωες του γύρω από την πραγματική ιστορία της βύθισης του πλοίου Στρούμα στη Μαύρη Θάλασσα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και του επακόλουθου θανάτου 769 Εβραίων στην προσπάθειά τους να διαφύγουν στην Παλαιστίνη για να σωθούν από το ναζιστικό κλοιό.
Παρά τις 510 σελίδες του, το βιβλίο σας κυλάει “σαν νερό”. Αφορά μια πραγματική ιστορία λοιπόν. Και μάλιστα εσείς με μέλη της Εβραϊκής κοινότητας πραγματοποιήσατε ένα μνημόσυνο για τα θύματα του Στρούμα και ζητήσατε από την Τουρκία να αναλάβει τις ευθύνες της;
Ναι. Νομίζω ότι η Τουρκία πρέπει να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα. Όταν άρχισα να ερευνώ τι έγινε σε 769 αθώους ανθρώπους, που χάθηκαν μαζί με ένα πλοίο, δεν υπήρχε καμία πληροφόρηση από το υπουργείο Εξωτερικών ούτε από τη Βρετανία. Ήταν πραγματικά ένα καλυμμένο έγκλημα και για πρώτη φορά μετά την τραγωδία κάναμε ένα μνημόσυνο και ζητήσαμε από τις κυβερνήσεις να απολογηθούν. Πρόκειται για ένα μεγάλο έγκλημα με τη σιωπή της Βρετανίας, της Ρουμανίας, της Τουρκίας και της Ρωσίας. Όλα μένουν στη σιωπή.
Πόσο εύκολο είναι να μιλάς άφοβα σε μια εποχή που όλοι φοβούνται τα πάντα;
Είναι η εποχή του φόβου, πράγματι. Αλλά για μένα αυτός είναι ο τρόπος ζωής μου και συνεχίζω έτσι. Δεν μπορώ να αλλάξω την συμπεριφορά μου και να πω «δεν ενδιαφέρομαι πια για την πολιτική»!
Αισθάνεστε όμως κουρασμένος;
Ναι! Βλέπω στην Τουρκία να αυξάνεται η βία, η πόλωση και αυτό σε κάνει να αισθάνεσαι κάπως… Κυρίως γιατί αντιλαμβάνεσαι ότι η ζωή σου είναι περιορισμένη. Σκέφτομαι «θα δω το τέλος της ταινίας ή όχι;» (γελάει). Κοιτάξτε τον κόσμο, δεν είναι ο κόσμος μας. Μεγαλώσαμε σε άλλον κόσμο και τώρα λείπει η Δημοκρατία. Την έχουν καταχραστεί πολλές χώρες. Κοιτάξτε τους καθοδηγητές του κόσμου, τους περισσότερους τουλάχιστον. Δεν είναι ικανοί άνθρωποι. Ζούμε την κρίση της Δημοκρατίας. Αυτό το σύστημα δεν λειτουργεί. Δεν υπάρχουν ισορροπίες πλέον.
Εσείς, πάντως, χρόνια τώρα παλεύετε για την ειρήνη, για την αδερφοσύνη των εθνών, μέσω της Τέχνης. Σώζει λοιπόν η Τέχνη ή -εν πάση περιπτώσει- αφυπνίζει τους ανθρώπους;
Ναι, τουλάχιστον τους βοηθά σ’αυτό. Βέβαια, θα μοιραστώ μαζί σας μια εμπειρία μου. Ξεκίνησα την ειρηνευτική δράση με τον Μίκη Θεοδωράκη και τη Μαρία Φαραντούρη το 1979. Υπήρξαν τόσες συναντήσεις, συζητήσεις, συναυλίες, όλοι δήλωναν ενθουσιασμένοι. Το ’90 λοιπόν, και ως πρέσβης καλής θελήσεως της ΟΥΝΕΣΚΟ που είμαι, προσπάθησα να κάνω μια συνέντευξη ελληνοτουρκική με την ελπίδα να προκύψει κάτι όμορφο, ανθρώπινο. Ήταν μαζί μου και ο Κώστας Γαβράς τότε. Πιστέψτε με ήταν πολύ δύσκολο όλο αυτό! Μαλώνανε, συγκρούονταν και φοβόμουν ότι θα τελειώσει καταστροφικά (γελάει). Θέλω να πω ότι είναι δύσκολα όταν έχουν επιβάλει όλο αυτό το κλίμα οι πολιτικοί. Μόνο οι άνθρωποι του επιχειρηματικού κόσμου έχουν κατανόηση μεταξύ τους… γιατί βγάζουν λεφτά!
Πού εντοπίζετε το βασικό πρόβλημα στην επικοινωνία των λαών;
Στην κουλτούρα του κάθε έθνους. Στην Τουρκία π.χ. τα εγκλήματα εναντίον της γυναίκας, η αύξηση της βίας, όλα αυτά οφείλονται στην έλλειψη παιδείας ενός λαού. Κάποιος Γάλλος φιλόσοφος μίλησε κάποια στιγμή για την ανάγκη να σώσουμε την ευρωπαϊκή ταυτότητα που βρίσκεται σε κίνδυνο. Μα υπάρχει ευρωπαϊκή ταυτότητα; Μπορείς να μιλήσεις σαφώς για ευρωπαϊκές αρχές, αλλά για ταυτότητα;
Και μάλιστα αρχές και αξίες που μοιάζει να τις χάνουμε…
Ακριβώς. Αυτές οι αξίες είναι οι αναφορές μας και χωρίς αυτές η κοινωνία μοιάζει σαν πλοίο χωρίς πυξίδα. Δεν ξέρεις προς τα πού να κινηθείς, σα να είσαι χαμένος στον ωκεανό. Δεν θέλω να είμαι ένας… γέρος που κριτικάρει τη νέα γενιά, όχι δεν θέλω να μπω σ’αυτή τη θέση, καθώς η κάθε γενιά έχει τις καλές και τις κακές της πλευρές. Ωστόσο, αυτή η γενιά του twitter και του facebook, που δεν διαβάζει και επικοινωνεί συνεχώς μέσω διαδικτύου, πώς να εκφραστεί όταν υπάρχουν μόνο 40 χαρακτήρες στο twitter; Είναι απολύτως ασφαλής αυτή η διαδικασία για τον καπιταλισμό. Ζούμε σε μια καπιταλιστική δικτατορία, όπου το άτομο μέσω της τηλεόρασης και των social media συμμετέχει σε μια μαζική διαμαρτυρία, αλλά το πράττει μόνος του ο καθένας! Άρα είναι ακίνδυνος για το σύστημα! Και δυστυχώς όλο αυτό το σύστημα το υπηρετούμε…