Ναι, εντάξει, το έχουμε πει και το έχουμε ακούσει πολλές φορές, εδώ είναι Βαλκάνια, εδώ είναι άλλο πράγμα, εδάφη αιματοβαμμένα, σπίτια καμένα, χωνευτήρι λαών και θρησκειών, μίση και πάθη. Εδώ γίνεται χαμός, εδώ είναι το πεδίο σύγκρουσης Δύσης και Ανατολής. Εδώ είναι ένα ηφαίστειο που ενίοτε κοιμάται κι ενίοτε ξερνάει τη λάβα του και όποιον πάρει ο διάολος. Εδώ είναι ωρολογιακή βόμβα που κανείς δεν θέλει στα χέρια του. Εδώ ο θάνατος δεν είναι υπαρξιακή αναζήτηση, αλλά καθημερινότητα. Κι όταν υπάρχει τόσος πόνος συσσωρευμένος και τόση οργή, δεν μπορεί παρά η τέχνη να ξεπηδήσει όχι ως βάλσαμο ούτε ως καθρέφτης, αλλά ως κάτι. Δεν ξέρω τι. Μια κραυγή πολύχρωμη, ένας πόνος βουτηγμένος στο χιούμορ και τη γιορτή.
Βαλκανικό πανόραμα
9 ταινίες μεγάλου μήκους και 4 μικρού θα συμμετέχουν στο επίσημο πρόγραμμα και ας τις πάρουμε με τη σειρά.
Η συγχώρεση του αίματος (The Forgiveness of Blood): Ο Αμερικανός σκηνοθέτης Τζόσουα Μάρστον που παλιότερα είχε στρέψει το βλέμμα του προς την Κολομβία με την ταινία Maria Full of Grace, τούτη τη φορά κοιτάζει προς την Αλβανία για να αφηγηθεί μια τραγική ιστορία βεντέτας. Μετά από ένα έγκλημα, οι άντρες της οικογένειας αναγκάζονται να παραμένουν κλεισμένοι στο σπίτι λόγω των άτυπων κανόνων ηθικής, ενώ μονάχα οι γυναίκες μπορούν να έχουν επαφή με τον έξω κόσμο. Έτσι το βάρος και η ευθύνη πέφτει στις πλάτες της μικρής Ρουμπίνα, που αναγκάζεται να ενηλικιωθεί πριν την ώρα της.
Ο αγαπητικός (Loverboy): Ο Ρουμάνος Καταλίν Μιτουλέσκου κινηματογραφεί την παρακμή και τη φτώχεια κι έχει μπόλικα να δείξει. Σε μια περιοχή κοντά στη Μαύρη Θάλασσα, ο Λούκα, ένας γοητευτικός άντρας, αποπλανεί γυναίκες για να τις πλασάρει αργότερα σε νταβατζήδες, οι οποίοι τις εξωθούν στην πορνεία. Αυτήν τη φορά ο στόχος του είναι η Βέλι, μια αθώα και καλοσυνάτη κοπέλα. Ανάμεσά τους θα αναπτυχθεί μια ιδιαίτερη σχέση και τα κίνητρα των πράξεων θα θολώσουν.
Punk’s Not Dead (Pankot ne e mrtov): Ο Βλαντιμίρ Μπλαζέφσκι από την Π.Γ.Δ.Μ. με μαύρο χιούμορ και οξυδέρκεια δηλώνει ευθαρσώς πως η πανκ μουσική δεν πέθανε. Ο Μίρσα παλεύει να σταθεί στα ποδιά του στα Σκόπια κι αρπάζει την χρυσή ευκαιρία που του δίνεται για την επανένωση του παλιού πανκ συγκροτήματος. Με αφορμή ένα φεστιβάλ σε αλβανικό έδαφος προσπαθεί να μαζέψει την παλιοπαρέα και να ζήσει το όνειρό του.
Το όνειρο του Άνταλμπερτ (Adalbert’s dream): Ο Ρουμάνος Γκαμπριέλ Ακίμ μας μεταφέρει στη Ρουμανία του 1986 λίγο μετά το μεγάλο ποδοσφαιρικό θαύμα, τότε που η Στεάουα κατέκτησε το κύπελλο πρωταθλητριών νικώντας στα πέναλτι την Μπαρτσελόνα, με ήρωα τον τερματοφύλακα Ντουκαντάμ. Μες στην ευφορία της νίκης πνίγεται η καταπίεση των εργαζομένων ενός εργοστασίου και ελαφραίνει το βαρύ κλίμα του καταπιεστικού καθεστώτος του Τσαουσέσκου.
Ο εχθρός (Neprijatelj – The Enemy): Ο ταλαντούχος και πολυβραβευμένος Σέρβος Ντέγιαν Ζέσεβιτς επιστρέφει το ρολόι στο 1995 στη Βοσνία, όπου λίγο μετά το τέλος του εμφυλίου μια ομάδα στρατιωτών εξουδετερώνει νάρκες. Δεν είναι πολεμικό δράμα, αλλά μεταφυσική ταινία τρόμου και μάλιστα πολλά υποσχόμενη…
Το νησί (The Ιsland): Ένα ζευγάρι από το Παρίσι θα προσπαθήσει να αναβιώσει τον έρωτά του σ’ ένα νησί στη Μαύρη Θάλασσα, αλλά θα μπλέξει σε πολύ περίεργες καταστάσεις, όπως για παράδειγμα στη βουλγαρική εκδοχή του… Μεγάλου Αδερφού. Τι να περιμένουμε; Σάτιρα, όμορφες εικόνες και την πανέμορφη Λετίσια Κάστα σε πρωταγωνιστικό ρόλο η οποία επιστρατεύεται από τον Κάμεν Καλέβ και τραβάει τα φώτα πάνω της.
Αβέ (Ave): Ο Κονσταντίν Μπογιάνοφ δίνει μια ευαίσθητη ταινία δρόμου κι αναζήτησης. Ένας νεαρός ταξιδεύει με οτοστόπ για να παρευρεθεί στην κηδεία ενός φίλου του, που πέθανε υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες. Στο δρόμο θα γνωρίσει την Αβέ, μια κοπέλα που πιστεύει πως πολλές φορές το ψέμα είναι προτιμότερο από την αλήθεια και παρουσιάζεται ως η κοπέλα του νεκρού αγοριού, ρόλο που θα κρατήσει και στην ίδια την κηδεία.
Με τις καλύτερες προθέσεις (Din dragoste cu cele mai bune intentii – Best Intentions): Με τις καλύτερες προθέσεις γίνονται τα μεγαλύτερα εγκλήματα, συνήθως. Ο Ρουμάνος Αντριάν Σιτάρου αφηγείται την ιστορία ενός τριανταπεντάχρονου, που φροντίζει τη νοσηλευόμενη μάνα του και μπαίνει στο σουρεαλιστικό κόσμο του νοσοκομείου. Καθώς όμως η κατάσταση της υγείας της μάνας του βελτιώνεται, ο ίδιος γίνεται σταδιακά εξαιρετικά υποχονδριακός…
Press: Ο πρωτοεμφανιζόμενος Τούρκος σκηνοθέτης Σεντάτ Γιλμάζ μας μεταφέρει στις αρχές της δεκαετίας του ‘90. Στην πρώτη κουρδική εφημερίδα, μια μικρή ομάδα δημοσιογράφων προσπαθεί να ξεσκεπάσει μια παραστρατιωτική οργάνωση που καταπατά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο Τούρκος σκηνοθέτης κερδίζει την προσοχή μας, αφού θίγει ένα μείζον θέμα της γειτονικής χώρας, που λίγοι έχουν το θάρρος να ακουμπήσουν.
Όσο για τις ευπρόσδεκτες τέσσερις ταινίες μικρού μήκους που θα ολοκληρώσουν το πρόγραμμα του Βαλκανικού Πανοράματος είναι οι: Σούπερμαν, Σπάιντερμαν ή Μπάτμαν (Superman, Spiderman or Batman) του Τιούντορ Γκιουγκίου, Προσπάθησε να μη βλεφαρίσεις (Try not to blink) του Ραντού Ντράγκομιρ, Σαν το σκυλί στ’ αμπέλι (Like a dog in a vineyard) των Ντρίτον Χαζρεντίνι και Ιλ Σιτάκου και Bora bora του Μπόγκνταν Μιρίκα.
Αφιέρωμα Ερντέν Κιράλ
Φέτος τιμώμενο πρόσωπο από τα Βαλκάνια είναι ο Τούρκος σκηνοθέτης Ερντέν Κιράλ, ο οποίος θα παρευρεθεί και στο φεστιβάλ για να παρουσιάσει το άγνωστο στην Ελλάδα έργο του και να συνομιλήσει με το κοινό. Γεννημένος το 1942 και μαθητής του Γιλμάζ Γκιουνέι, σκηνοθέτησε την πρώτη του ταινία σε ηλικία 36 ετών (Το κανάλι / Kanal) κι έκτοτε καταπιάστηκε με φλέγοντα πολιτικά ζητήματα και προσπάθησε να αγγίξει, αν όχι να σπάσει, πολιτισμικά ταμπού γύρω από τον έρωτα και την ηθική. Με το πολύπλευρο έργο του και την αισθητική του άποψη ο Ερντέν Κιράλ συγκαταλέγεται στους σημαντικότερους Τούρκους σκηνοθέτες της γενιάς του.
Όπως και κάθε χρόνο… Τα λέμε στις σκοτεινές αίθουσες!
Σωτήρης Μπαμπατζιμόπουλος