μετάφραση Νίκη Σπυροπούλου, εκδόσεις University Studio Press, 458 σελίδες.
Το πρώτο αυτό βιβλίο θεωρίας και κριτικής κινηματογράφου της Σειράς Πολιτισμικών Σπουδών που επιμελείται ο Μιχάλης Κοκκώνης είναι γραμμένο από τον συνάδελφό του Ρόμπερτ Μπ. Ρέι. Πρόκειται για ογκώδες σύγγραμμα πανεπιστημιακού επιπέδου, που εκδόθηκε από το Πρίνσετον το 1985.
Τα εργαλεία ανάλυσης της 50χρονης πορείας του ομιλούντος χολιγουντιανού κινηματογράφου είναι οι θεωρίες του επικαθορισμού και του μετασχηματισμού, όπως τις εισηγούνται ο αλτουσεριανός μαρξισμός, η φροϊδική ερμηνευτική των ονείρων και η μεταβατική μυθολογία του Λέβι-Στρος.
Ο ίδιος ο συγγραφέας μάς προτρέπει σε μια διφορούμενη ανάγνωση του έργου του. Για παράδειγμα, χαρακτηρίζει τους Κόκκινους (1981) του Γουόρεν Μπίτι ένα πολιτικό ρομαντικό μελόδραμα, όπου η τεχνική μοντάζ του Αϊζενστάιν ανασυγκειμενοποιείται ως αμερικανικό “μοντάζ Βόρκαπιτς” με φευγαλέα δίλεπτα πλάνα που συμπιέζουν (συμπυκνώνουν) κοινωνικά και ιστορικά το θέμα.
Το χολιγουντιανό μοντέλο μελετάται στις τρεις διαδοχικές ιστορικές του φάσεις: Κλασική (1930-1945), Μεταπολεμική (1946-1966) και Σύγχρονη (1967-1980). Η πρώτη περίοδος εστιάζει στο μελόδραμα, στα καουμπόικα και τις μεταστάσεις τους με παραδειγματικό αποκορύφωμα την Καζαμπλάνκα (1942) και τα πολεμικά έπη.
Στη δεύτερη περίοδο αναλύονται οι καλτ και νουάρ τάσεις, τα “ατίθασα νιάτα”, ο κοινωνικός προβληματισμός και η διόγκωση των μιούζικαλ και των γουέστερν. Η ανάλυση των προτύπων επικεντρώνεται σε δυο σημαντικές ταινίες, Μια υπέροχη ζωή (1946) και Ο άνθρωπος που σκότωσε τον Λίμπερτι Βάλανς (1962).
Στο νεότερο τμήμα περιλαμβάνονται το “νέο κύμα”, το σινεμά αυτοσυνείδησης, ο αριστερόστροφος ανανεωτικός κύκλος και ο δεξιόστροφος “περπατημένος”. Αναλύονται καρέ-καρέ δυο εκπρόσωποι αυτών των ρευμάτων, Ο Ταξιτζής (1976) και Ο Νονός (1972).
Στο επίμετρο έχουμε μια ανακεφαλαίωση που βασίζεται στη μπρεχτική δραματουργία, τον λακανικό φαντασιακό συμβολισμό και το δίπολο κινηματογράφος/αντι-κινηματογράφος.
Όπως αντιλαμβάνεστε πρόκειται για μια σοβαρότατη μελέτη του εμπορικού αμερικανικού σινεμά, γραμμένη με επιστημονικό κύρος και γλώσσα βατή αλλά αυστηρή. Ένα ιδανικό εγχειρίδιο γνώσης για όποιον θέλει να εμβαθύνει και να εντρυφήσει διεξοδικά στο θέμα.
Κώστας Καρδερίνης