Τα μουσικά ντοκιμαντέρ έχουν καταστεί διαχρονική αξία του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Το «μουσικό κουτί» του φετινού προγράμματος εστιάζει κυρίως σε προσωπικές ιστορίες και πορτρέτα καλλιτεχνών και λιγότερο σε μουσικές τάσεις όπως αυτές εκφράζονται μέσα από προσωπικές διαδρομές.
Για παράδειγμα «Η Σέλι Ράιτ ”βγαίνει απ’ τη ντουλάπα”» του ζεύγους Μπόμπι Μπιρλέφι και Μπέβερλι Κοπφ μας μιλάει για μια κάντρι τραγουδίστρια που έγινε διάσημη στη χώρα της έχοντας κρύψει την ερωτική προτίμησή της για το ίδιο φύλο. «Ο τελευταίος γύρος του θανάτου: Η ζωή, ο έρωτας και το τέλος μιας πανκ θεότητας» της Ελληνοαμερικανής Λίλυ Σκούρτις Έιερς αναφέρεται στην αμφίπλευρη περσόνα της Μάριαν Άντερσον που κάηκε σαν σούπερ νόβα, φανερώνοντας και προκαλώντας ανάλογες ερωτικές επιθυμίες. Η σύντομη πορεία της μπάντας της The Insaints (οι ανίεροι) αφηγείται ο πολυτάλαντος χαρντ ροκ ποστ πανκ περφόρμερ Henry Rollins.
«Ο Πολ Γουίλιαμς ζει ακόμα» του Στίβεν Κέσλερ είναι η ιστορία του -και κυριολεκτικά- ζωντανού τραγουδοποιού, συνθέτη, ηθοποιού τραγουδιστή και σόουμαν (The Paul Williams Show), γνωστού από τα τραγούδια του για το Μάπετ Σόου, την Μπάρμπαρα Στρέιζαντ («Ένα αστέρι γεννιέται») ή τους Carpenters και «Το πλοίο της αγάπης», παλιότερα.
Δυο ακόμη πολύ ενδιαφέροντα μουσικά πορτρέτα είναι αυτό του δικού μας μεγάλου τζάζμαν Σάκη Παπαδημητρίου – η «Αναπνοή του Αυτοσχεδιαστή» υπό του Σπύρου Τσιφτσή και της κλασικής πιανίστριας Μαρίκας Μπουρνάκη που διεκδικεί μια θέση στο παγκόσμιο στερέωμα δηλώνοντας «Δεν είμαι Ροκ Σταρ» μπροστά στο φακό της Μπόμπι Τζο Χαρτ. Εδώ χωράει άνετα και το «Directing Hell» του Χρήστου «Manson» Χουλιάρα (για το Νίκο Νικολαΐδη) μόνο και μόνο γιατί ενορχηστρώνει έξοχα τις άγριες κολασμένες εικόνες του Έλληνα Τσουκαμότο με τις μουσικές του Χατζηνάσιου.
Μια δεύτερη κατηγορία είναι τα πορτρέτα μουσικών γκρουπ. «Στο ρυθμό των τυμπάνων» της Αϊτής και της ένδοξης μπιγκ μπαντ Septentrional κινείται η σκηνοθέτις Ουΐτνι Ντάου. «Ούτε Κόκαλα Ούτε Πέτσα» (Rodlaust og Beinlaus) είναι το όνομα μιας ροκ μπάντας ψαράδων που απαθανατίζει εν πλω ο Ισλανδός Ίνγκβαρ Α. Θόρισον. Συγκρότημα και μουσική ιστορία της Κάτω Ιταλίας είναι και οι «Encardia, η πέτρα που χορεύει» του Άγγελου Κοβότσου.
Τρίτη κατηγορία τα μουσικά κινήματα. «Σε τέτοιους καιρούς», στην ιστορία των μπλουζ που έγινε σήμερα ραπ και χιπ χοπ, που τραγούδησε τους καημούς των μαύρων στο Δέλτα του Μισισιπή, τη σκλαβιά και τους άδικους πολέμους, και τραγουδά ακόμη την οικονομική κρίση και τις προσδοκίες τους απ’ τον Ομπάμα, αναφέρονται με ευλάβεια οι Ολλανδοί σκηνοθέτες Μάαρτεν Σμιτ και Τόμας Ντέμπελε. Για την Κούβα, τους ρυθμούς της, τους χορευταράδες ανθρώπους, τους πλανόδιους ή μη μουσικούς της μιλάει το εμβληματικό και υπαρξιακό «Πατρίδα ή Θάνατος» του Ρώσου οτέρ Βιτάλι Μάνσκι.
Πιο κοντά, στη μουσική κουλτούρα ενός ολόκληρου νησιού μας ταξιδεύει ο Πάνος Καρκανεβάτος με το οδοιπορικό του «Μεσόγειος: Σικελία». Μακριά ακόμη πιο κοντά ο Νίκος Σκαρέντζος αποτυπώνει την τοπική χιπ χοπ σκηνή και την οικονομική κρίση που γίνεται δράση και ρίμες μέσα από τα «Ανοιχτά μικρόφωνα». Μελέτη μουσικοκοινωνική είναι και το επεισόδιο της σειράς Docville με τίτλο «Κωνσταντινουπόλεως 280, Θεσσαλονίκη» του Γιάννη «Lost Body» Μισουρίδη που αναφέρεται στο κοσμοπολίτικο κάποτε σκυλάδικο «Ζυγός».
Λεόντεια μερίδα διεκδικεί μια ακόμη κατηγορία ταινιών τεκμηρίωσης, αυτή που αναφέρεται στον χορό. Πρωτότυπη και πρωτοποριακή η «ORA» του Καναδού Φιλίπ Μπεϊλόκ που οπτικοποιεί υπερρεαλιστικά τις χορογραφίες του Χοσέ Νάβας με τη μουσική του Robert M. Lepage. Σε ένα ζευγάρι επαγγελματιών λάτιν χορευτών ακουμπάνε οι Δανοί Κρίστιαν Μπόνκε και Αντρέας Κοφόντ απαθανατίζοντας της ύστατη προσπάθειά τους για μια θεαματική επάνοδο στις πίστες («Επάγγελμα: χορευτής»).
Το «Τάνγκο-Χασάπικο, ο χορός των λιμανιών» μας παρουσιάζει τις χορογραφίες και τη διττή ταυτότητα του Ελληνοαργεντινού Χόρχε Δερμιτζάκη ανάμεσα σε δυο λιμάνια και δυο σκηνοθέτισσες (Κωνσταντίνα Μπούσμπουρα & Χούλια Μ. Χέιμαν). Τέλος, ο ευφάνταστος Βρετανός Φίλιπ Κοξ, ζηλεύοντας τη δόξα του συμπατριώτη του Ντάνι Μπόιλ («Slumdog Millionaire»), μας παρουσιάζει την ιστορία μιας ομάδας «Μπενγκάλι» ντετέκτιβ και της όμορφης χορογράφου φίλης τους.
Στο χορό των μουσικών ταινιών χωράνε πιστεύω και κάποιες που έχουν ενδιαφέρουσες και αξιοπρόσεκτες ηχητικές επενδύσεις. «Ο χώρος πίσω σου» για την εικαστικό Σουζούσι Χαναγιάγκι υπογράφεται μουσικά από τον David Byrne. «Ο πρόεδρος του νησιού» του Τζον Σενκ συνοδεύεται από τους Radiohead και Stars of the Lid. Οι «Πέντε σπασμένες κάμερες» χορεύουν στους σαγηνευτικούς λαγγεμένους ρυθμούς των Le Trio Joubran. Το «Περιστέρι /Perah Istar» πετάει με τις κιθαρωδίες του Kevin McLeod και το «Μέγαρο Εξαρχόπουλου» ντύνεται με μια σύνθεση του Gabriel Faure.
Κώστας Γ. Καρδερίνης