ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΟΜΙΧΛΗΣ / (V TUMANE/ IN THE FOG)
Σκηνοθεσία: Σεργκέι Λόζνιτσα
Παίζουν: Βλαντιμίρ Σβίρσκι, Σεργκέι Κολεσόφ, Βλάντισλαβ Αμπάσιν, Βλαντ Ιβάνοφ, Τζούλια Πέρεσιλντ
Διάρκεια: 127’
ΟΛΥΜΠΙΟΝ
Αν η αδικία συνίσταται στο να μη βρίσκει κανείς το δίκιο του, τότε η αδικία ανήκει στη χορεία του πταίσματος ή έστω του πλημμελήματος. Όταν, όμως, καταδικάζεται ένας αθώος, η αδικία εντάσσεται στην κατηγορία του θανάσιμου εγκλήματος.
Ο Σουσένια, σύμφωνα με τις ενδείξεις των γεγονότων, καταδεικνύεται ως πιθανός συνεργάτης των Γερμανών, μεσούντος του πολέμου εν έτη 1942 στα δυτικά σύνορα της Σοβιετικής Ένωσης. Οι ενδείξεις πυροδοτούν τη φημολογία της ενοχής του στην περιοχή και φτάνουν μέχρι τους αντάρτες. Μετά από έναν εκτροχιασμό τρένου και τη σύλληψη αρκετών πολιτών ως πιθανών σαμποτέρ, ο Σουσένια ήταν ο μόνος που είχε απελευθερωθεί από τον Γερμανό αξιωματικό, ενώ οι άλλοι είχαν εκτελεστεί… Δύο αντάρτες, προφανώς εκτελώντας διαταγές ανωτέρων τους, αναλαμβάνουν να πραγματοποιήσουν το οδοιπορικό της εκδίκησης – τιμωρίας. Ο Σουσένια κάτι ψελλίζει για αθωότητά του αλλά γνωρίζει καλά πως οφείλει να ακολουθήσει τα επιβαλλόμενα από τη μοίρα. Αυτή τον επέλεξε να γλιτώσει από την γερμανική σφαίρα, αυτή του ορίζει να ακολουθήσει το δρόμο που θα συναντήσει τη φίλια σφαίρα. Εξάλλου, τι να πει, πώς να δικαιολογήσει την απελευθέρωσή του, αλλά και ποιος έχει διάθεση να τον ακούσει… Έτσι αρχίζει, μετά από έναν καμουφλαρισμένο και γι’ αυτό πιότερο συγκινητικό και επώδυνο αποχαιρετισμό με τη γυναίκα του και το παιδί του, το οδοιπορικό προς την εκτέλεση. Μέσα σε ένα δάσος ομιχλώδες και σκοτεινό από το κλίμα, αλλά κι από αυτά που κρύβονται μέσα του. Δύο κάννες τον σημαδεύουν κι αυτός προχωρά σιωπηλός με τις σκέψεις να χορεύουνε τρελά μέσα στο μυαλό του, μέχρι που από μιαν αθέατη κάννη θα αλλάξει ρότα η μοίρα του. Ένας εκ των δημίων του πέφτει νεκρός, ο άλλος τραυματίζεται. Ο Σουσένια ξαφνικά έχει το πάνω χέρι. Να σκοτώσει τον τραυματισμένο δήμιό του, να τον αφήσει απλά να πεθάνει ή να τον βοηθήσει; Η τρίτη επιλογή δεν έχει τη συνδρομή του θυμικού, είναι όμως επιβεβαίωση της ηθικής υπόστασής του και πιθανότητα πειστήριο αθωότητας. Το ερώτημα που προκύπτει δεν είναι μόνο ηθικής υφής. Υφίσταται κι ένα πρακτικό ζήτημα. Πώς και πότε θα μπορούσε να απαλλαγεί ο Σουσένια από την κατηγορία που τον συνοδεύει; Η διάσωση του τραυματισμένου αντάρτη και η μετέπειτα μαρτυρία του θα είναι αναμφισβήτητα και πειστήριο μη ενοχής. Αλλά μη γελιόμαστε: πόσοι μπορούν να έχουν τόση καθαρή και ιδιοτελή σκέψη σε τέτοιες δύσκολες συνθήκες;
Ο Σεργκέι Λόζνιτσα γνωρίζει καλά τη δύναμη των εικόνων και τη χρησιμοποιεί με τον καλύτερο τρόπο, έχοντας τη συνδρομή μιας βασανιστικής σιωπής. Δήμιος και θύτης αντικρίζουν ο ένας τον άλλον εν σιωπή, με βλέμματα βαριά, μελαγχολικά, ματαιωμένα, που με δυσκολία ψελλίζουν δύο κουβέντες. Εξάλλου, αμφότεροι κινδυνεύουν από τα πυρά του επίσημου εχθρού. Το οδοιπορικό της μοίρας ενός αθώου προς τη θανάτωση που αλλάζει από τη συγκυρία και γίνεται αφορμή για αποφάσεις ηθικού διλήμματος, αλλά και πρακτικών επιλογών καθοριστικών για τη μετέπειτα πορεία του. Η σκηνή της επίσκεψης των ανταρτών στο σπίτι του Σουσένια, το δείπνο, ο φόβος της συζύγου, το ανυποψίαστο κοριτσάκι του και το καμουφλαρισμένο αντίο ενός μελλοθανάτου έχει εξαιρετική κλιμάκωση της δραματικής έντασης, μοιάζοντας με ωρολογιακή βόμβα της οποίας το χρόνο έκρηξης αγνοείς, με το φόβο να διαχέεται όλο και πιο απειλητικά. Υψηλής δραματικής έντασης είναι και η σκηνή του τραυματισμένου δήμιου και του μελλοθανάτου, σε αντιστροφή ρόλων πλέον. Και στις δύο σκηνές η σιωπή είναι εμφατική, τα βλέμματα κοφτά, φευγαλέα, διασταυρούμενα, σε υποβάλλουν σε μιαν έντονη συναισθηματική φόρτιση, που σε κάνουν να χάνεις την βολή σου. Ο Λόζνιτσα κάνει μιαν εξαιρετική περιγραφή ανθρώπινων καταστάσεων αλλά και σπουδή χαρακτήρων, έχοντας την παρακαταθήκη ταινιών όπως «Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν» (Αντρέι Ταρκόφσκι) και «Έλα να δεις» (Έλεμ Κλίμοφ). Η ταινία τιμήθηκε με το βραβείο της FIPRESCI στο περασμένο φεστιβάλ των Καννών.
Αξιολόγηση: **** (4)
Γιάννης Ν. Γκακίδης